پوکی استخوان یکی از بیماری‌های رایج است که به‌دلیل کاهش تراکم و استحکام استخوانها ایجاد می‌شود. این مشکل اغلب در افراد مسن‌تر و به ویژه در زنان پس از سنین یائسگی شایع است. پوکی استخوان باعث افزایش خطر شکستگی استخوانها می‌شود و می‌تواند به عوارض جدی و کاهش کیفیت زندگی فرد منجر شود. در این مطلب، قصد داریم که بیماری پوکی استخوان را بررسی کرده و به ارائه راهکارهایی مفید برای پیشگیری و درمان آن بپردازیم.
وقتی فرد دچار پوکی استخوان می‌شود به این معنی هست که کل حجم استخوان کم می‌شود و آن را در حقیقت با سنجش تراکم استخوان می‌توان سنجید. مراجعه کننده عزیزمان که با بیماری پوکی استخوان مواجه بودند.
آیا پوکی استخوان یک بیماری است؟
اولین سوالی که ممکن است برای شما پیش بیاید این است که آیا پوکی استخوان یک بیماری به شمار می‌آید؟ در پاسخ به این سوال، باید بگوییم بله؛ پوکی استخوان یک بیماری است. در این بیماری، استخوانها فرسوده شده و باعث کاهش چگالی استخوانها و ضعف آنها می‌شود. این وضعیت معمولا به دلیل کاهش میزان کلسیم و مواد معدنی دیگر در استخوانها رخ می‌دهد، که می‌تواند به شکستگی‌های مکرر و مشکلات جدی دیگر در استخوانها منجر شود.
یکی از دلایل مهم در شکست استخوان های بدن به ویژه لگن، مچ و یا مهره های ستون فقرات ابتلا به پوکی استخوان می باشد. از مواد اصلی سازنده استخوان طبیعی، کلسیم و فسفات است. چنانچه مقدار کلسیم در رژیم غذایی فرد، کافی نباشد و یا مقدار کلسیم جذب شده توسط بدن کم باشد، امکان ابتلا به این بیماری افزایش می یابد. با بالا رفتن سن، کلسیم و فسفات از استخوان ها باز جذب می شود که این امر منجر به پوکی و شکنندگی استخوان خواهد شد. ممکن است فرد مبتلا بدون آن که تحت آسیب و یا ضربه باشد، دچار شکستگی در استخوان شود. پوکی استخوان به راحتی در مراحل اولیه قابل تشخیص نیست اما با انجام تست سنجش تراکم استخوان (BMD) می توان میزان پیشروی بیماری را تعیین نمود. یکی از شکستگی های خطرناکِ ناشی از پوکی استخوان، شکستگی لگن است که در طی 50 سال آینده، آمار ابتلا به آن بیش از 3 برابر افزایش خواهد یافت.
چه عواملی باعث بروز پوکی استخوان می‌شوند؟
حال که دانستیم پوکی استخوان یک بیماری است، بهتر است به عوامل موثر بر شکل‌گیری این بیماری بپردازیم. همانطور که گفته شد، پوکی استخوان یک مشکل پزشکی است که به کاهش جامدیت استخوانها و افزایش آسیب‌پذیری آنها منجر می‌شود.
پوکی استخوان (استئوپروز) یک بیماری خاموش است و تا زمانی که شکستگی در استخوان اتفاق نیفتد، درد و شکایت جدی ایجاد نشده و نمی توان به وجود این بیماری پی برد. باهم صحبت‌های جناب دکتر طاهری اعظم را درباره‌ی پوکی استخوان می‌شویم.
عوامل زیر می‌توانند باعث ایجاد پوکی استخوان شوند:
- سن و جنسیت: پوکی استخوان اغلب در افراد مسن‌تر رخ می‌دهد. با پیر شدن، استخوانها توانایی تجدید و بازسازی خود را از دست می‌دهند. همچنین، زنان پس از سنین یائسگی با بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان روبرو هستند، به ویژه اگر سابقه مناسبی از تغذیه و ورزش منظم نداشته باشند.
- عوامل وراثتی: وجود تاریخچه خانوادگی از پوکی استخوان می‌تواند یک عامل خطر برای ابتلا به این مشکل باشد. ژنتیک نقش مهمیی در ساختار استخوانها و میزان جامدیت آنها دارد و ممکن است به افزایش خطر پوکی استخوان در افرادی که ارث را دارند، کمک کند.
- کمبود کلسیم و ویتامین D: کلسیم و ویتامین D از اهمیت بسیاری برای سلامت استخوانها برخوردارند. کمبود این عناصر می‌تواند باعث کاهش جامدیت استخوانها شده و خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
- نقص هورمون‌ها: کاهش سطح هورمون‌های مرتبط با استخوان‌سازی مانند استروژن در زنان پس از یائسگی و تستوسترون در مردان می‌تواند پوکی استخوان را تسریع کند. اختلالات هورمونی مرتبط با تیروئید و هیپرپاراتیروئیدیسم نیز می‌توانند عاملی برای این بیماری باشند.
- سبک زندگی ناسالم: عواملی مانند مصرف بیش از حد الکل، مصرف دخانیات، تغذیه نامناسب و کمبود وزن می‌توانند به کاهش جامدیت استخوانها و پوکی استخوان منجر شوند.
- سابقه بیماری‌ها و مصرف داروها: برخی بیماری‌ها مانند روماتیسم، بیماری‌های کلیوی و دیابت می‌توانند به پوکی استخوان منجر شوند. همچنین، مصرف برخی داروها مانند استروئیدها، آنتی‌دپرسانت‌ها، آنتی‌استی‌روئیدها و آنتی‌سایکوتیک‌ها نیز می‌تواند تاثیر منفی بر استحکام استخوانها داشته باشد.
راهکارهای پیشگیری از پوکی استخوان
حال که دانستیم چه عواملی می‌توانند به بروز پوکی استخوان کمک کنند، بهتر است که به راهکارهای پیشگیری از این مشکل بپردازیم. پوکی استخوان یک بیماری خاص است که با پیشگیری‌های لازم می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.
برای پیشگیری از پوکی استخوان و حفظ سلامت استخوانها، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- مصرف کلسیم و ویتامین D: مطمئن شوید که در رژیم غذایی خود کلسیم کافی و ویتامین D وجود دارد. محصولات لبنی، سبزیجات، ماهی، تخم‌مرغ و محصولات غنی از کلسیم مانند آب پنیر و سویا می‌توانند به عنوان منابع خوبی از کلسیم به شمار آیند. همچنین، ویتامین D را می‌توانید از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف مواد غذایی مانند ماهی، تخم‌مرغ و محصولات غنی از ویتامین D مانند شیر و پنیر به دست آورید. در صورت نیاز، ممکن است پزشک شما مکمل کلسیم و ویتامین D نیز تجویز کند
- فعالیت بدنی منظم: شامل تمرینات ورزشیی که وزن بدن را بر روی استخوانها اعمال می‌کنند مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا، تنیس و وزنه‌برداری. فعالیت بدنی منظم و متعادل کمک می‌کند استخوانها قوی شوند و به جلوگیری از کاهش جامدیت آنها کمک می‌کند.
- اجتناب از سوتغذیه و عادات زندگی ناسالم: تغذیه سالم و متعادل، اجتناب از مصرف بیش از حد الکل و دخانیات، کنترل مناسب وزن بدن و عدم مصرف مواد مخدر می‌تواند به حفظ سلامت استخوانها کمک کند
- مراجعه به پزشک: اگر شما در گروه خطر بالا برای پوکی استخوان هستید یا علائم ابتلا به پوکی استخوان را تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. وی می‌تواند شما را راهنمایی کند و در صورت لزوم آزمایش‌های تشخیصی انجام دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
- مصرف مقدار مناسب کافئین: مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند باعث افزایش دفع کلسیم از بدن شود. توصیه می‌شود مصرف کافئین را به مقدار معقول و مناسب محدود کنید.
چه روش‌هایی برای درمان پوکی استخوان وجود دارند؟
حال که با راهکارهای پیشگیری از بروز پوکی استخوان آشنا شدیم، بهتر است که با روش‌های درمان این بیماری نیز آشنا باشیم. برای درمان پوکی استخوان روش‌های متنوعی وجود دارد که بسته به شدت و علل موجود در هر فرد، ممکن است یک روش یا ترکیبی از آنها استفاده شود. در ادامه، چند روش درمانی معمول برای پوکی استخوان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
درمان دارویی
درمان دارویی پوکی استخوان شامل مصرف داروهایی است که به تقویت استخوانها و افزایش چگالی آنها کمک می‌کنند. این داروها شامل بی‌فسفونات‌ها، هورمون‌های جنسی (مانند تستوسترون و پروژسترون)، آنابولیک، ویتامین D و کلسیم می‌شوند. هر کدام از این داروها تاثیر خاص خود را دارند و باعث می‌شوند تا یک بخش خاص از مشکل پوکی استخوان شما برطرف شود. البته مهم است به این نکته توجه داشته باشید که قبل از شروع هرگونه درمان دارویی برای پوکی استخوان، با پزشک خود مشورت کنید و دستورات و راهنمای مربوطه را به‌طور دقیق دنبال کنید.
درمان هورمونی
در برخی موارد، درمان هورمونی می‌تواند برای پوکی استخوان موثر باشد. برای زنان بعد از یائسگی، هورمون پروژسترون باعث بهبود جامدیت استخوانها و کاهش خطر شکستگی می‌شود. البته، درمان هورمونی باید با مشاوره پزشک و ارزیابی دقیق شرایط فردی صورت گیرد.
درمان هورمونی پوکی استخوان معمولا شامل مصرف هورمون‌هایی است که به تقویت استخوانها و افزایش چگالی آنها کمک می‌کنند. این درمان ممکن است شامل استفاده از هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون در زنان و تستوسترون در مردان باشد.
این هورمون‌ها معمولا به صورت داروهای خوراکی یا از طریق تزریقات به بدن ارائه می‌شوند. هدف از استفاده از این هورمون‌ها، افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی‌ها و مشکلات دیگر مربوط به پوکی استخوان است. در نهایت مهم است که قبل از شروع هرگونه درمان هورمونی، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شرایط خاص شما مشخص شود.
جراحی استخوان
یکی دیگر از روش‌های درمانی پوکی استخوان، انجام جراحی‌های مختلف روی استخوان است. جراحی معمولا به عنوان یک گزینه درمانی برای پوکی استخوان در مواردی که خطر شکستگی استخوانها بسیار بالا باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این اقدامات جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تزریق مواد تقویت‌کننده استخوان: در برخی از موارد، جراحان ممکن است موادی را که استخوانها را تقویت می‌کنند، به استخوان‌های آسیب‌دیده تزریق کنند.
- ترمیم شکستگی‌های استخوان: در صورت وقوع شکستگی‌های استخوانی، جراحی ممکن است برای تعمیر و ترمیم استخوانها انجام شود.
- ایمپلنت‌های استخوانی: استفاده از ایمپلنت‌های استخوانی می‌تواند برای تقویت استخوانها و جلوگیری از شکستگی در آینده مفید باشد.
مراقبت های بعد از جراحی لگن
یکی از مشکلاتی که می تواند در اثر بی توجهی به مراقبت های بعد از جراحی ایجاد شود، در رفتگی مفصل لگن می باشد. در واقع به دلیل ایجاد بریدگی و کشیدگی در بافت های اطراف مفصل حین جراحی، در صورتی که فرد حرکات شدید و یا نامناسب داشته باشد، احتمال در رفتگی مفصل لگن بسیار بالا خواهد بود. بنابراین لازم است تا بنا بر صلاحدید جراح، در مدت 6-12 هفته بعد از جراحی نکات زیر را رعایت کنید.
- هنگام نشستن باید لگن شما بالاتر از زانوها قرار گیرد.
- در حالت نشسته، پاهای خود را از ناحیه زانو و یا مچ بر روی هم قرار ندهید.
- به گونه ای نایستید که شست پا به سمت داخل یا خارج چرخیده باشد.
- هنگام راه رفتن پای جراحی شده را به سمت داخل و یا پشت نچرخانید.
- هنگام دور زدن از پای سالم خود استفاده کرده و گام های کوچک بردارید.
- روی پاها زانو نزنید.
- در حالت خوابیده پاها را داخل شکم جمع نکنید.
- بر روی پایی که جراحی شده است دراز نکشید و اگر بر روی پای سالم دراز می¬کشید، بین پاها یک بالش قرار دهید.
- به پشت و با قرار دادن یک بالش بین پاها، دراز بکشید.
- از انجام هر گونه فعالیتی که مفصل شما را تحت استرس قرار می دهد، خودداری کنید.
تغذیه بعد از جراحی لگن
- مصرف آنتی بیوتیک بعد از جراحی باعث از بین رفتن باکتری های مفیدِ موجود در روده کوچک می شوند. در صورت تجویز آنتی بیوتیک، ماست را در رژیم غذایی خود قرار دهید تا این باکتری ها از بین نروند. همچنین نوشیدن آب توصیه می شود زیرا باعث دفع مواد شیمیایی مازاد از بدن خواهد شد.
- رژیم غذایی شما باید شامل فیبر، پروتئین و سبزی باشد. فیبر یبوست بعد از جراحی را برطرف می کند، پروتئین در ترمیم و بازسازی بافت نقش مهمی دارد و سبزیجات ویتامین و آنتی اکسیدان های مورد نیاز برای بدن را فراهم می آورند.
- ممکن است بخواهید در رژیم غذایی خود از مکمل¬ها استفاده کنید. قبل از مصرف مکمل ها با پزشک خود مشورت نمایید زیرا بسیاری از آن ها، بر روی داروهای تجویز شده تأثیر منفی دارند.
- از مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع، چربی ترانس، کلسترول، نمک و شکر زیاد خودداری کنید.
مراجعه به بهترین پزشک
پوکی استخوان یک بیماری جدی است که می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود. درمان این بیماری ممکن است شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف مکمل‌های غذایی، درمان دارویی و در موارد شدیدتر، جراحی باشد. اگرچه پیشگیری از پوکی استخوان مهم است، اما اگر شما یا عزیزانتان از این بیماری رنج می‌برید، ارتباط با پزشک و کسب اطلاعات کافی در مورد گزینه‌های درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است. با اطلاعات کافی و همکاری با تیم درمانی، می‌توانید سلامتی استخوان‌هایتان را حفظ کنید.
و در آخر ویدئو زیر را با دقت مشاهده کنید.
