بسیاری از بیماریها با درد شدید یا علائم واضح خود را نشان میدهند، اما ام اس معمولا مسیر متفاوتی دارد. ممکن است با یک گزگز ساده در دست، تاری گذرای دید یا خستگیای شروع شود که هیچ توضیح روشنی برایش پیدا نمیکنیم. همین تدریجی بودن، باعث میشود بعضی افراد ماهها یا حتی سالها با علائمی زندگی کنند که نامش را نمیدانند.
وقتی تشخیص مطرح میشود، اولین احساس اغلب ترس، سردرگمی و سوالهای بیپاسخ است؛ «آیا زندگیام عوض میشود؟»، «میتوانم کار کنم؟»، «ام اس درمان دارد یا نه؟» و ...
شناخت درست بیماری اماس، کمک میکند این ترسها واقعیتر و قابل کنترلتر شوند. ام اس اگرچه یک بیماری مزمن است، اما امروزه دیگر مثل گذشته به معنای ناتوانی حتمی نیست. بسیاری از بیماران با درمان مناسب، سالها زندگی فعال و باکیفیت دارند. در ادامه، با نگاهی دقیق اما انسانی، ماهیت این بیماری، علائم آن و مسیرهای درمان را بررسی میکنیم.
بیماری ام اس چیست و در بدن چه اتفاقی میافتد؟
MS یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن سیستم عصبی مرکزی است که مغز و نخاع را درگیر میکند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف محافظ اعصاب، یعنی میلین، حمله میکند. میلین مانند روکش سیم برق عمل میکند و باعث میشود پیامهای عصبی سریع و دقیق منتقل شوند. وقتی این روکش آسیب میبیند، انتقال پیامها کند، ناقص یا نامنظم میشود.

این اختلال در انتقال پیام عصبی باعث میشود علائم ام اس بسیار متنوع باشند. بسته به اینکه کدام بخش از مغز یا نخاع درگیر شده باشد، فرد ممکن است دچار مشکلات حرکتی، حسی، بینایی یا تعادلی شود. به همین دلیل است که ام اس در هر فرد میتواند چهره متفاوتی داشته باشد و هیچ دو بیماری دقیقا شبیه هم نیستند.
نکته مهم این است که ام اس یک بیماری مسری نیست و مستقیما ارثی هم محسوب نمیشود، اما زمینه ژنتیکی در کنار عوامل محیطی نقش دارد. عواملی مانند کمبود ویتامین D، برخی عفونتهای ویروسی، استرس طولانی مدت و حتی محل زندگی میتوانند در فعال شدن بیماری مؤثر باشند.
در مراحل اولیه، بدن هنوز توانایی جبران آسیبها را دارد و علائم ممکن است کاملاً برطرف شوند. اما با گذشت زمان و تکرار حملات، آسیبها میتوانند باقی بمانند. به همین دلیل تشخیص زودهنگام اهمیت زیادی دارد؛ چون درمان بهموقع میتواند روند پیشرفت بیماری را کند کند و از آسیب پایدار جلوگیری کند.
اصلی ترین علائم بیماری MS
علائم بیماری ام اس بسیار متنوعاند و دقیقاً به این بستگی دارند که کدام بخش از مغز یا نخاع درگیر شده باشد. به همین دلیل، ام اس را گاهی «بیماری هزارچهره» مینامند.

در بسیاری از افراد، علائم در ابتدا خفیف و گذرا هستند و ممکن است جدی گرفته نشوند؛ اما با گذشت زمان یا تکرار حملات، شدت و گستره آنها افزایش پیدا میکند. نکته مهم این است که بروز علائم معمولاً تدریجی است و ممکن است دورههایی از بهبود نسبی یا کامل هم وجود داشته باشد. شناخت این نشانهها کمک میکند بیماری زودتر تشخیص داده شود و درمان بهموقع آغاز شود.
در ادامه، مهمترین علائم بیماری ام اس را بهصورت دسته بندی شده و قابل فهم مرور میکنیم:
- اختلالات حسی
خواب رفتن دست و پا، گزگز، مورمور یا بیحسی که معمولا بدون درد شدید است اما مداوم یا تکرارشونده میشود. این علامت یکی از شایعترین نشانههای اولیه ام اس است. - مشکلات بینایی
تاری دید، دوبینی یا درد هنگام حرکت چشمها که اغلب به دلیل التهاب عصب بینایی رخ میدهد. این مشکل ممکن است ناگهانی ایجاد شود و برای بیمار بسیار نگرانکننده باشد. - خستگی شدید و غیرعادی
احساس خستگی مفرط که با استراحت برطرف نمیشود و حتی انجام کارهای ساده روزمره را دشوار میکند. این خستگی یکی از شایعترین و آزاردهندهترین علائم ام اس است. - ضعف عضلانی و کاهش قدرت اندامها
احساس سنگینی یا ناتوانی در دست یا پا، بهویژه هنگام راه رفتن یا بلند شدن از جا. این ضعف ممکن است یک طرفه یا دوطرفه باشد. - اختلال در تعادل و هماهنگی حرکتی
عدم تعادل، تلوتلو خوردن یا مشکل در انجام حرکات ظریف که میتواند خطر زمین خوردن را افزایش دهد. - سفتی و اسپاسم عضلات
گرفتگی و سفت شدن غیرارادی عضلات که حرکت را سخت و گاهی دردناک میکند، بهخصوص در پاها. - مشکلات شناختی خفیف
کاهش تمرکز، کند شدن پردازش ذهنی یا ضعف حافظه کوتاه مدت که معمولاً تدریجی و خفیف است اما میتواند روی کار و زندگی روزمره اثر بگذارد. - تغییرات خلقی و روانی
افسردگی، اضطراب یا نوسانات خلقی که هم میتواند ناشی از درگیری عصبی باشد و هم واکنشی طبیعی به زندگی با یک بیماری مزمن. - اختلالات ادراری و رودهای
تکرر ادرار، احساس فوریت یا مشکل در تخلیه کامل مثانه که در مراحل پیشرفتهتر بیماری دیده میشود. - مشکلات گفتاری یا بلع
کندی یا نامفهوم شدن گفتار و در مواردی دشواری در بلع، که معمولا نشانه درگیری گستردهتر سیستم عصبی است.

در نهایت باید توجه داشت که همه این علائم لزوما در یک فرد دیده نمیشوند و شدت آنها در افراد مختلف متفاوت است. بروز مداوم یا ترکیبی از این نشانهها، بهویژه در سنین جوانی، دلیل مهمی برای مراجعه به پزشک و بررسی دقیقتر محسوب میشود. تشخیص زودهنگام میتواند نقش تعیین کنندهای در کنترل بیماری و حفظ کیفیت زندگی داشته باشد.
علل دچار شدن به بیماری ام اس چیست؟
بیماری ms یک علت واحد و مشخص ندارد و هنوز هم نمیتوان گفت چرا یک فرد به آن مبتلا میشود و فردی دیگر نه. آنچه امروز از نظر علمی پذیرفته شده این است که ام اس حاصل ترکیب چند عامل است؛ یعنی زمینه ژنتیکی در کنار شرایط محیطی و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، در کنار هم مسیر بیماری را شکل میدهند.

به همین دلیل، ام اس نه یک بیماری کاملاً ارثی است و نه صرفاً نتیجه سبک زندگی، بلکه نتیجه همپوشانی چند عامل مؤثر است.
در ادامه، مهمترین علل و عوامل شناختهشده ابتلا به بیماری ام اس را مرور میکنیم:
- اختلال در سیستم ایمنی بدن
مهمترین عامل در بروز ام اس، واکنش اشتباه سیستم ایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی بهجای محافظت از بدن، به غلاف میلین اعصاب حمله میکند. این حمله باعث التهاب و آسیب عصبی میشود و انتقال پیامهای عصبی را مختل میکند. - زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی
ام اس بهطور مستقیم ارثی نیست، اما داشتن خویشاوند درجه یک مبتلا، خطر ابتلا را افزایش میدهد. برخی ژنها میتوانند فرد را مستعد واکنشهای ایمنی غیرطبیعی کنند، بدون آنکه بهتنهایی باعث بیماری شوند. - کمبود ویتامین D
مطالعات نشان دادهاند افرادی که سطح ویتامین D پایینتری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند. این موضوع میتواند توضیح دهد چرا ام اس در مناطق کم آفتاب شایعتر است. ویتامین D نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی دارد. - عفونتهای ویروسی خاص
برخی ویروسها، بهویژه ویروس اپشتین بار، با افزایش خطر ام اس ارتباط دارند. این ویروس میتواند سیستم ایمنی را به شکلی تحریک کند که در افراد مستعد، زمینه آغاز بیماری فراهم شود. - محیط زندگی و موقعیت جغرافیایی
شیوع ام اس در کشورها و مناطق مختلف متفاوت است. زندگی در مناطق دور از خط استوا، بهویژه در دوران کودکی و نوجوانی، با افزایش خطر ابتلا همراه دانسته میشود که احتمالاً با نور خورشید و ویتامین D مرتبط است. - استرسهای شدید و طولانی مدت
استرس بهتنهایی عامل مستقیم ام اس نیست، اما میتواند سیستم ایمنی را از تعادل خارج کند و در افراد مستعد، شروع یا تشدید بیماری را تسهیل کند. بسیاری از بیماران، شروع علائم را پس از یک دوره استرس شدید گزارش میکنند.

- سیگار و مواجهه با دود آن
مصرف سیگار یکی از عوامل شناخته شده افزایشدهنده خطر ام اس است. سیگار نه تنها احتمال ابتلا را بالا میبرد، بلکه میتواند روند پیشرفت بیماری را نیز سریعتر کند. - سن و جنسیت
- ام اس بیشتر در سنین جوانی، معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ سال، تشخیص داده میشود و در زنان شایعتر از مردان است. این تفاوت احتمالاً به نقش هورمونها و تفاوتهای ایمنی میان دو جنس مرتبط است.
در مجموع، ابتلا به ام اس نتیجه یک عامل واحد نیست، بلکه حاصل تعامل پیچیده ژنتیک، ایمنی و محیط است. آگاهی از این عوامل کمک میکند نگاه واقع بینانهتری به بیماری داشته باشیم و بدانیم که بسیاری از جنبههای آن قابل مدیریت و کنترل هستند، بهویژه اگر تشخیص بهموقع انجام شود.
روشهای درمان بیماری ام اس
درمان بیماری ام اس به این معنا نیست که بیماری بهطور کامل از بین میرود، بلکه هدف اصلی کنترل بیماری، کاهش حملات، کند کردن روند پیشرفت و حفظ کیفیت زندگی است. خوشبختانه امروزه برخلاف گذشته، گزینههای درمانی متعددی وجود دارد که باعث شده بسیاری از بیماران بتوانند زندگی فعال، مستقل و قابل قبولی داشته باشند. نکته مهم این است که درمان ام اس یک مسیر ثابت و یکسان برای همه نیست و باید متناسب با نوع بیماری، شدت علائم و شرایط فردی تنظیم شود.

درمان ام اس معمولاً در چند سطح مختلف انجام میشود و هرکدام نقش مشخصی در مدیریت بیماری دارند.
درمان حملات حاد بیماری
وقتی بیمار دچار حمله ام اس میشود، یعنی علائم بهطور ناگهانی تشدید میشوند یا علامت جدیدی ظاهر میشود، اولین هدف پزشک کاهش التهاب عصبی است. در این مرحله از داروهای ضدالتهاب قوی استفاده میشود تا تورم اطراف اعصاب کاهش پیدا کند و علائم سریعتر فروکش کنند.
این درمان معمولاً کوتاه مدت است و به بیمار کمک میکند سریعتر به وضعیت پایدار برگردد، اما روی روند کلی بیماری اثر دائمی ندارد.
داروهای تعدیل کننده سیر بیماری
مهمترین بخش درمان ام اس، داروهایی هستند که به آنها «تعدیل کننده بیماری» گفته میشود. این داروها روی سیستم ایمنی اثر میگذارند و باعث میشوند تعداد حملات کمتر شود و سرعت آسیب عصبی کاهش پیدا کند. انتخاب نوع دارو به فاکتورهای مختلفی مثل نوع ام اس، تعداد حملات، یافتههای ام آر آی و شرایط جسمی بیمار بستگی دارد.

مصرف منظم این داروها اهمیت زیادی دارد، حتی زمانی که بیمار احساس بهبودی دارد. بسیاری از آسیبهای ام اس ممکن است در سکوت و بدون علامت واضح اتفاق بیفتند و این داروها نقش مهمی در جلوگیری از همین آسیبهای پنهان دارند.
درمان علامتی برای بهبود کیفیت زندگی
بخشی از درمان ام اس به کاهش علائم اختصاص دارد، نه خود بیماری. برای مثال، داروهایی برای کاهش اسپاسم عضلانی، دردهای عصبی، خستگی شدید یا مشکلات ادراری استفاده میشوند. این درمانها به بیمار کمک میکنند عملکرد روزمره بهتری داشته باشد، راحتتر حرکت کند و فشار جسمی و روانی کمتری را تجربه کند.
در بسیاری از بیماران، کنترل علائم نقش تعیین کنندهای در حفظ استقلال و اعتمادبهنفس دارد، حتی اگر بیماری بهطور کامل خاموش نشود.
فیزیوتراپی و توانبخشی
فیزیوتراپی بخش بسیار مهمی از درمان ام اس است. تمرینهای هدفمند به حفظ قدرت عضلات، بهبود تعادل و جلوگیری از خشکی مفاصل کمک میکنند. توانبخشی باعث میشود بیمار توان حرکتی خود را برای مدت طولانیتری حفظ کند و از افت عملکرد جلوگیری شود.

در برخی موارد، کاردرمانی و گفتاردرمانی هم لازم میشود، بهویژه اگر بیماری روی حرکات ظریف دست، گفتار یا بلع اثر گذاشته باشد.
مراقبتهای روانی و حمایت ذهنی
زندگی با ام اس فقط یک چالش جسمی نیست. اضطراب، افسردگی و نگرانی درباره آینده در بسیاری از بیماران دیده میشود. درمان روانشناختی، مشاوره و حمایت خانواده نقش مهمی در مدیریت بیماری دارند. زمانی که ذهن آرامتر باشد، تحمل علائم جسمی هم سادهتر میشود و همکاری بیمار با درمان بهتر خواهد بود.
اصلاح سبک زندگی در کنار درمان پزشکی
درمان ام اس بدون توجه به سبک زندگی کامل نیست. خواب منظم، تغذیه متعادل، فعالیت بدنی کنترل شده، کنترل استرس و پرهیز از سیگار میتوانند اثر درمانهای پزشکی را تقویت کنند. این تغییرات ساده اما مداوم، نقش مهمی در کاهش شدت علائم و افزایش احساس کنترل بر بیماری دارند.
درمان بیماری ام اس یک مسیر چندبعدی است که فقط به دارو محدود نمیشود. ترکیب درمان دارویی، توانبخشی، مراقبت روانی و اصلاح سبک زندگی میتواند روند بیماری را کنترل کند و به بیمار کمک کند زندگی فعال و باکیفیتی داشته باشد. مهمترین اصل در درمان ام اس، پیگیری منظم و همکاری نزدیک با پزشک است؛ چون هرچه درمان زودتر و دقیقتر آغاز شود، آینده قابل پیش بینیتر و آرامتر خواهد بود.
آیا بیماری ام اس (MS) کشنده است؟
خیر، بیماری ام اس به طور مستقیم کشنده نیست. MS یک بیماری مزمن و طولانی مدت است و بیشتر افرادی که به ام اس مبتلا هستند، طول عمر نزدیک به افراد عادی جامعه دارند و سالها با بیماری زندگی میکنند.

اما برای درک درست موضوع، لازم است چند نکته مهم را شفاف و بدون اغراق بدانیم.
چرا ام اس کشنده محسوب نمیشود؟
در ام اس، آسیب به سیستم عصبی مرکزی باعث اختلال در انتقال پیامهای عصبی میشود، نه از کار افتادن اندامهای حیاتی مانند قلب یا ریه. به همین دلیل، خود بیماری معمولاً مستقیماً باعث مرگ نمیشود. پیشرفتهای درمانی در سالهای اخیر هم باعث شده شدت حملات کمتر و کنترل بیماری بهتر شود.
بسیاری از بیماران ام اس با درمان منظم، سالها بدون ناتوانی شدید زندگی میکنند، کار میکنند و فعالیت اجتماعی دارند.
دلیل این که برخی از افراد احساس میکنند این بیماری کشنده است معمولاً به عوارض غیرمستقیم بیماری برمیگردد، نه خود ام اس. در موارد شدید و پیشرفته، اگر بیماری بهخوبی کنترل نشود، ممکن است مشکلاتی مانند کاهش تحرک، ضعف شدید عضلات، عفونتهای مکرر یا اختلال بلع ایجاد شود. این عوارض در صورت بیتوجهی میتوانند خطرساز باشند، اما امروزه با مراقبت پزشکی مناسب، تا حد زیادی قابل پیشگیریاند.
در برخی مطالعات، کاهش خفیفی در میانگین طول عمر برخی بیماران گزارش شده، اما این کاهش معمولاً ناچیز است و بیشتر به شرایط خاص، شدت بیماری یا نبود درمان مناسب مربوط میشود. در مقابل، بسیاری از بیماران هیچ تفاوت معناداری در طول عمر نسبت به افراد سالم ندارند.
تشخیص زودهنگام، مصرف منظم داروها، فیزیوتراپی و توجه به سلامت روان، نقش مهمی در حفظ کیفیت و طول عمر دارند.
چرا زنان بیشتر در معرض بیماری ام اس هستند؟
بیماری ام اس در زنان شایعتر از مردان است و این موضوع بیشتر به تفاوتهای سیستم ایمنی و هورمونی برمیگردد. بهطور کلی، سیستم ایمنی زنان فعالتر عمل میکند و همین ویژگی باعث میشود احتمال بروز بیماریهای خودایمنی، از جمله ام اس، در آنها بیشتر باشد.

هورمونهای زنانه مانند استروژن نیز میتوانند پاسخهای ایمنی را تغییر دهند و بر شدت یا زمان بروز بیماری اثر بگذارند. علاوه بر این، برخی عوامل ژنتیکی مرتبط با سیستم ایمنی روی کروموزوم X قرار دارند که در زنان دو نسخه از آن وجود دارد و میتواند زمینه حساسیت بیشتر را فراهم کند.
در کنار این عوامل، کمبود ویتامین D، استرسهای طولانی مدت و حتی تشخیص زودتر بیماری در زنان نسبت به مردان نیز نقش دارند. در مجموع، شایعتر بودن ام اس در زنان نتیجه ترکیب عوامل ایمنی، هورمونی و ژنتیکی است، نه یک علت واحد و مشخص.
چه غذاهایی برای بیماری ام اس مفید هستند؟
رژیم غذایی بهتنهایی بیماری ام اس را درمان نمیکند، اما میتواند نقش مهمی در کنترل علائم، کاهش التهاب و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد. انتخاب غذاهای مناسب به بدن کمک میکند بهتر با التهاب عصبی کنار بیاید و سطح انرژی پایدارتر بماند. بسیاری از بیماران متوجه میشوند که با اصلاح تغذیه، خستگی کمتر و حال عمومی بهتری را تجربه میکنند.

در ادامه، گروههای غذایی مفید برای افراد مبتلا به ام اس را بهصورت کاربردی مرور میکنیم:
- غذاهای ضدالتهاب طبیعی
التهاب یکی از پایههای اصلی ام اس است. مصرف سبزیجات تازه، بهویژه سبزیجات برگ سبز، گوجه فرنگی، هویج و کلمها میتواند به کاهش التهاب کمک کند. این مواد سرشار از آنتی اکسیدان هستند و از سلولهای عصبی محافظت میکنند. - ماهیهای چرب و منابع امگا ۳
ماهیهایی مثل سالمون، ساردین و قزل آلا حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که اثر ضدالتهابی دارند و برای سلامت سیستم عصبی مفیدند. مصرف منظم این گروه غذایی میتواند به کاهش شدت برخی علائم کمک کند. - منابع سالم چربیها
روغن زیتون، آووکادو و مغزها چربیهای مفیدی دارند که به عملکرد بهتر مغز و اعصاب کمک میکنند. این چربیها برخلاف چربیهای اشباع، التهاب را تشدید نمیکنند. - غذاهای سرشار از ویتامین D
ویتامین D نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی دارد. تخم مرغ، ماهی های چرب و لبنیات غنی شده منابع غذایی آن هستند. البته در بسیاری از بیماران، دریافت مکمل با نظر پزشک ضروری است. - منابع ویتامینهای گروه B
ویتامینهای گروه B، بهویژه B۱۲ و B۶، برای سلامت اعصاب ضروریاند. گوشت سفید، تخم مرغ، حبوبات و غلات کامل میتوانند به تأمین این ویتامینها کمک کنند. - فیبر کافی برای سلامت روده
مصرف میوهها، سبزیجات و غلات کامل به عملکرد بهتر روده کمک میکند. سلامت روده با تنظیم سیستم ایمنی ارتباط دارد و میتواند به کنترل بهتر بیماری کمک کند.
در کنار این موارد، بهتر است مصرف غذاهای فرآوری شده، قندهای ساده، فست فودها و چربیهای ناسالم محدود شود، چون این مواد میتوانند التهاب و خستگی را تشدید کنند.
در مجموع، بهترین رژیم غذایی برای ام اس یک الگوی متعادل، ضدالتهاب و پایدار است، نه یک رژیم سخت و محدودکننده. تغذیه درست، وقتی در کنار درمان پزشکی قرار میگیرد، میتواند به بدن کمک کند مسیر بیماری را آرامتر طی کند.پ
سوالات متداول
- بیماری ام اس دقیقا چیست؟
ام اس یک بیماری مزمن سیستم عصبی مرکزی است که در آن سیستم ایمنی به غلاف محافظ اعصاب حمله میکند و انتقال پیامهای عصبی را مختل میکند. - اولین علائم بیماری ام اس معمولا چیست؟
علائم اولیه اغلب شامل خواب رفتن دست و پا، گزگز، خستگی غیرعادی، تاری دید یا ضعف خفیف در اندامهاست که ممکن است گذرا باشد. - آیا بیماری ام اس قابل درمان قطعی است؟
در حال حاضر درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما درمانهای دارویی میتوانند حملات را کاهش دهند و روند پیشرفت بیماری را کند کنند. - آیا همه بیماران ام اس دچار ناتوانی شدید میشوند؟
خیر. بسیاری از بیماران با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، سالها بدون ناتوانی جدی زندگی فعال و مستقلی دارند. - آیا ام اس ارثی است؟
ام اس مستقیما ارثی نیست، اما داشتن سابقه خانوادگی میتواند احتمال ابتلا را کمی افزایش دهد. - آیا تغذیه در کنترل بیماری ام اس نقش دارد؟
بله. تغذیه سالم و ضدالتهاب میتواند به کاهش خستگی، کنترل التهاب و بهبود کیفیت زندگی کمک کند، اما جایگزین درمان پزشکی نیست. - چه زمانی باید برای بررسی ام اس به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائمی مانند بیحسی مکرر، اختلال بینایی، ضعف عضلانی یا خستگی شدید بدون دلیل مشخص دارید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
ام اس را بشناسیم تا بهتر با آن زندگی کنیم!
بیماری ام اس اگرچه یک بیماری مزمن و طولانی مدت است، اما بهمعنای پایان زندگی فعال و باکیفیت نیست. آنچه مسیر این بیماری را تعیین میکند، آگاهی، تشخیص زودهنگام و پیگیری درست درمان است. ام اس معمولاً با علائم خفیفی مثل بی حسی، گزگز، خستگی یا اختلالات بینایی شروع میشود و اگر این نشانهها نادیده گرفته شوند، ممکن است بهتدریج گستردهتر شوند. شناخت این علائم به فرد کمک میکند در زمان مناسب برای بررسی پزشکی اقدام کند.
در این مقاله دیدیم که ام اس نتیجه یک عامل واحد نیست، بلکه حاصل تعامل سیستم ایمنی، ژنتیک، هورمونها و شرایط محیطی است. همچنین مشخص شد که با وجود نبود درمان قطعی، روشهای درمانی امروزی میتوانند حملات بیماری را کاهش دهند، روند پیشرفت آن را کند کنند و کیفیت زندگی را تا حد زیادی حفظ نمایند. درمان دارویی، فیزیوتراپی، حمایت روانی و اصلاح سبک زندگی، همگی بخشهایی از یک مسیر درمانی موفق هستند.
نکته مهم این است که زندگی با ام اس نیازمند همراهی آگاهانه است، نه ترس و انکار. بسیاری از بیماران با رعایت درمان و مراقبت منظم، سالها فعالیت اجتماعی، شغلی و خانوادگی طبیعی دارند. اگر علائمی در بدن شما تکرار میشود که توضیح روشنی برای آن ندارید، بهتر است آن را جدی بگیرید. گاهی یک مراجعه بهموقع میتواند تفاوت بزرگی در آینده ایجاد کند و مسیر بیماری را قابلکنترلتر و آرامتر سازد.





















