تعویض مجدد مفصل لگن جراحی است که عمدتاً با هدف جایگزین کردن ایمپلنت فرسوده انجام می‌شود. تعویض مفصل لگن از جمله رایج‌ترین جراحی‌هایی است که توسط جراحان ارتوپدی انجام می‌شود. این نوع جراحی نرخ موفقیت بالایی دارد، اما از جمله چالش اصلی آن فرسوده شدن ایمپلنت در طی زمان است. ایمپلنت مفصل لگن معمولاً بسیار آهسته دچار فرسودگی می‌شود و حداقل طول عمری در حدود 15 الی 20 سال دارد. علاوه بر فرسودگی ایمپلنت تعویض مجدد مفصل لگن ممکن است به دلایل دیگر نظیر عفونت اطراف ایمپلنت، جابجا شدن ایمپلنت از محل خود و همچنین شکستگی استخوان اطراف ایمپلنت نیز انجام شود.
تعویض مجدد مفصل لگن چیست؟
جراحی تعویض مجدد یا آرتروپلاستی مجدد مفصل ران، عملی است که در آن جراح بسیار ماهرانه مفصل مصنوعی یا همان پروتز مفصل را برمی دارد و یک پروتز جدید را جایگزین آن می کند. گاهی در این نوع جراحی لازم است که پیوند استخوان نیز انجام گیرد. استخوان پیوندی ممکن است از نوع اتوگرافت (autograft) و یا آلوگرافت (allograft) باشد:
- در پیوند اتوگرافت از استخوان بدن بیمار به عنوان استخوان پیوندی استفاده می شود.
- در پیوند آلوگرافت از بافت استخوانی شخص دیگری به عنوان استخوان پیوندی استفاده می شود.
عمل پروتز مفصل لگن چیست؟
زمانی که سن شما بالا می‌رود ممکن است با مشکلاتی مانند پوکی استخوان، آرتروز، سیاه شدگی ران یا حتی در سنین کم به دلیل مشکلات مادرزادی یا تصادف و ... مفصل لگن شما آسیب ببیند. در این صورت ممکن است به تشخیص پزشک نیاز به جراحی مفصل لگن و پروتز کردن آن داشته باشید.
عمل جراحی پروتز لگن یعنی جایگزینی مفصل آسیب دیده لگن با یک مفصل مصنوعی توسط جراح ارتوپد.
چه زمانی تعویض مجدد مفصل لگن توصیه می‌شود؟
مفصل مصنوعی به خودی خود بعد از چند سال در اثر استفاده ممکن است دردناک شود. فرسودگی، لق شدن و حرکت پروتزها داخل استخوان باعث ایجاد درد در بیمار می شوند. لق شدن باعث آسیب به استخوان نزدیک پروتز می شود؛ آسیب استخوان ها نیز باید در زمان جراحی تعویض مجدد ترمیم شود. گاهی مفصل تعویض شده به دفعات از جا در می رود.
در این حالت جراحی تعویض مجدد باید انجام شود تا از این عارضه ناخوشایند جلوگیری گردد. اگر یکی از استخوان های اطراف مفصل مصنوعی بیمار در اثر آسیب دچار شکستگی شود، لازم است که جراحی تعویض مجدد بر روی بیمار انجام گردد. ایجاد عفونت عمیق در مفصل تعویض شده نیز یکی دیگر از علت های جراحی تعویض مجدد است. جراحی را می توان به صورت تک مرحله ای و یا دومرحله ای انجام داد.
فرسودگی یا شل شدن ایمپلنت
برای اینکه مفصل لگن عملکرد مناسبی داشته باشد لازم است ایمپلنت در محل خود ثابت باقی بماند. در طی جراحی، ایمپلنت یا بوسیله سیمان یا بوسیله نیروی فشار در محل خود ثابت می‌شود. اگر ایمپلنت با فشار در محل خود جاسازی شده باشد انتظار می‌رود با گذشت زمان بافت استخوان در اطراف آن رشد کرده و آن را در محل محکم کند. گاها ممکن است بافت استخوان بخوبی اطراف ایمپانت رشد نکند. که این با گذشت زمان باعث شل شدن ایمپلنت و ایجاد درد می‌شود. علت شل شدگی ایمپلنت چندان مشخص نیست اما فعالیت‌های شدید و تکراری، اضافه وزن یا فرسودگی قطعه پلاستیکی بین گوی و کاسه فلزی می‌تواند باعث آن شود. معمولا ریسک شل شدن ایمپلنت در افراد جوان بیشتر است.
عفونت
عفونت یکی از عوارض احتمالی در تمام جراحی‌ها است. عفونت مکن است در دوران بستری پس از جراحی در بیمارستان یا حتی پس از ترخیص از بیمارستان ایجاد شود. ایمپلنت مفصل لگن در این شرایط دردناک شده و ممکن است از محل خود جابجا شود. از آنجایی که پاکسازی باکتری از محل مفصل بوسیله آنتی‌بیوتیک‌ها چندان راحت نیست لذا ممکن است جراحی مجدد مورد نیاز باشد. جراحی مجدد در این شرایط می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود که بستگی به نوع باکتری، مدت ابتلا به عفونت و البته نظر بیمار دارد.
جابجایی مکرر گوی از محل کاسه
ایمپلنت مفصل لگن، همانند مفصل طبیعی به شکل گوی و کاسه طراحی می‌شود. لذا برای عملکرد مناسب، گوی باید داخل کاسه حرکت آزادانه داشته باشد. ضربه شدید، حرکت‌های ناگهانی یا قرار گرفتن در پوزیشن نامناسب می‌تواند باعث خارج شدن گوی از محل کاسه شود. در چنین مواردی به منظور جلوگیری از تکرار جابجایی ایمپلنت، بهتر است نحوه کاشت ایمپلنت طی جراحی مجدد اصلاح شود.
شکستگی
شکستگی اطراف ایمپلنت که ممکن است در اثر افتادن، یا تصادف ایجاد شود نیز اغلب دلیلی برای جراحی مجدد مفصل لگن هستند. در این شرایط میزان استخوان باقی مانده یا میزان شکستگی، نحوه قرارگیری یا شل شدن ایمپلنت و موقعیت شکستگی استخوان از جمله فاکتورهای تعیین کننده برای لزوم جراحی مجدد مفصل لگن هستند. در موارد بسیار نادر ممکن است خود ایمپلنت دچار شکستگی شود که نیاز به جراحی مجدد خواهد بود.
حساسیت به ایمپلنت و یون‌های فلزی
در گذر زمان، عناصر فلزی تشکیل دهنده ایمپلنت در اثر فرسایش جدا شده که ممکن است در بعضی افراد باعث حساسیت شوند. این ذرات می‌توانند به استخوان یا بافت نرم اطراف آن آسیب بزنند. در مواردی ممکن است یون‌های فلزی آزاد شده باعث بروز آلرژی و درد در محل شوند.
سایر فاکتورها
احتمال نیاز به جراحی مجدد مفصل لگن ممکن است بر حسب ویژگی‌های شخصی افراد متفاوت باشد. همانطور که ذکر شد افراد جوان، یا افرادی با فعالیت‌های شدید روزانه از ریسک بالاتری برای جراحی مجدد برخوردارند. همچنین این احتمال در افراد با اضافه وزن، یا مبتلا به دیابت و افرادی با سابقه سایر جراحی‌ها به علت ریسک بیشتر عفونت بیشتر است.
چرا تعویض مجدد مفصل لگن می‌تواند پییچیده باشد؟
نتیجه جراحی مجدد مفصل لگن ممکن است بخوبی جراحی اولیه نباشد. چرا که با گذر زمان ساختار بافت استخوان دچار تغییر شده و از کیفیت و استحکام آن کاسته می‌شود و این جاسازی مجدد ایمپلنت در محل را دچار مشکل می‌کند. از طرفی تعویض مجدد ایمپلنت، یک جراحی به نسبت بزرگتر از جراحی اولیه است.
این درحالی است که معمولا به علت افزایش سن بیمار مشکلات ناشی از جراحی می‌تواند بیشتر باشد. لذا قبل از جراحی بررسی دقیق توسط جراح لازم است تا اطمینان حاصل شود که امکان تعویض مجدد مفصل لگن و بهبودی بعد از آن بطور مناسب وجود داشته باشد.
جراحی تعویض مجدد چند بار قابل انجام است؟
برای دفعاتی که می توان یک مفصل را تعویض نمود تعدادی تعریف نشده است. در عمل نمی توان جراحی تعویض مجدد متعددی را روی مفصل بیمار انجام داد؛ زیرا جراحی های متعدد باعث ایجاد بافت اسکار مختلف در عضلات می شود؛ بنابراین مفصل تعویض شده پایدار نمی شود و عملکرد خود را از دست می دهد. در حال حاضر با تکنیک های مدرن و روز آرتروپلاستی کامل، می توان جراحی هایی انجام داد که حداقل 10 تا 15 سال در بیمارانی که فعالیت بالایی دارند دوام بیاورند و نیازی به جراحی تعویض مجدد نداشته باشند.
در بیمارانی که در سن جوانی جراحی آرتروپلاستی انجام می دهند به احتمال زیاد جراحی تعویض مجدد نیز انجام خواهد گرفت. از این رو در این دسته از بیماران بهتر است جراحی اول با استفاده از ایمپلنت های کوچک تر و مقاوم تر در برابر سایش انجام شود تا انجام جراحی تعویض مجدد مفصل در آینده راحت تر باشد.
پیشگیری از جراحی تعویض مجدد
برخی از شرایطی که باعث تحمیل جراحی مجدد به بیمار می شوند قابل پیشگیری هستند. توجه به نکات زیر ضروری است: با انجام توصیه های پزشک از در رفتن مفصل جلوگیری کنید. بعضی عفونت های مفصل تعویض شده با درمان به موقع عفونت های داخلی بدن و مصرف آنتی بیوتیک بعد از جراحی های دندانپزشکی و این قبیل موارد قابل پیشگیری هستند. از آنجایی که بیمار در اثر سائیدگی پروتز مفصل تعویض شده درد و علائمی احساس نمی کند، معاینه منظم بیمار توسط پزشک لازم است تا درصورت سائیدگی و تخریب استخوان، تمهیدات لازم برای معاینات بیشتر و تعیین زمان مناسب تعویض مفصل صورت گیرد.
تعویض مجدد مفصل در میان بیماران با سطوح برخورد مختلف
مقایسه مشکلات تعویض مفصل روی دو گروه از ایمپلنت های مفصل ران انجام شده است. این دو گروه ایمپلنت های دارای سطح سخت روی سخت (مانند فلز روی فلز و سرامیک روی سرامیک) و فلز روی پلی اتیلن هستند. مطالعات نشان داد که این دو گروه از مفصل ها در دوره دو ساله بعد از جراحی تعویض مفصل، از لحاظ تعویض مجدد مفصل، تفاوتی با هم ندارند. لازم است مطالعات کامل تری برای مقایسه این دو گروه از مفصل صورت گیرد. مطالعه دیگری روی مفصل های فلز روی فلز با اندازه های مختلف نشان داد که بزرگ تر بودن بخش سر مفصل باعث ایجاد مشکلات زیادی بعد از جراحی می شود.
بهتر است در صورت امکان برای کاهش عوارض از بخش فمور 36 میلی متری استفاده شود. در این صورت لازم است دوره بازتوانی دقیق همراه با مشاوره انجام گیرد تا از خطر در رفتن مفصل جلوگیری شود. به دلیل عدم موفقیت استفاده از بخش کاسه مفصل دارای پوشش فلزی، امروزه در بعضی جراحی ها برای جلوگیری از آسیب استخوان، از بخش کاسه با درجه تخلخل بالا و پیچ استفاده می شود. استفاده از بخش سر سرامیکی با آستین تیتانیوم از ایجاد و آزاد شدن یون های فلزی جلوگیری می کند و عوارض ناشی از آن را کاهش می دهد.
منابع:
