وظیفه مفصل زانو، تحمل وزن بدن انسان است. بعضی از ورزش‌ها، فشار زیاد و آسیب‌های ناشی از آرتروز مفصل زانو را دچار بحران می‌کنند. مفصل‌ها مجموعه پیچیده‌ای از استخوان‌ها، عضلات، غضروف‌ها و رباط‌ها هستند. به همین خاطر هرگونه درد و احساس سفتی در مفاصل، ممکن است ریشه در بیماری‌های مختلف داشته باشد و باید آن را جدی گرفت.
رباط زانو چیست؟
زانو دارای چهار رباط اصلی است که نقش کلیدی در حفظ ثبات و قدرت این مفصل دارند. رباط‌ها نوارهای الاستیکی از بافت همبند هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند و به پایداری و استحکام مفصل زانو کمک می‌کنند. این چهار رباط اصلی زانو، استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (تیبیا) متصل می‌کنند و شامل موارد زیر هستند:
- رباط صلیبی قدامی (ACL): این رباط در مرکز زانو قرار دارد و کنترل حرکت چرخشی و جلورفتگی استخوان تیبیا را بر عهده دارد.
- رباط صلیبی خلفی (PCL): این رباط که در پشت زانو قرار دارد، حرکت رو به عقب استخوان تیبیا را کنترل می‌کند و به تثبیت زانو کمک می‌کند.
- رباط جانبی داخلی (MCL): این رباط مسئول حفظ پایداری قسمت داخلی زانو است و از حرکات بیش از حد به سمت داخل جلوگیری می‌کند.
- رباط جانبی خارجی (LCL): این رباط نیز نقش حفظ پایداری قسمت خارجی زانو را ایفا کرده و از حرکات بیش از حد به سمت خارج جلوگیری می‌کند.
چگونه رباط‌های صلیبی دچار آسیب می‌شوند؟
رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از مستعدترین رباط‌ها برای آسیب‌دیدگی است. این نوع آسیب معمولاً زمانی رخ می‌دهد که حرکت ناگهانی چرخشی در زانو اتفاق بیفتد؛ به این صورت که پاها در یک جهت ثابت بمانند اما زانو در جهت مخالف چرخش پیدا کند. ورزش‌هایی مانند اسکی، بسکتبال و فوتبال از جمله فعالیت‌هایی هستند که خطر آسیب ACL در آن‌ها بیشتر است.
رباط صلیبی خلفی (PCL) نیز یکی دیگر از رباط‌هایی است که مستعد آسیب‌دیدگی است، اما معمولاً آسیب آن به واسطه برخورد یا ضربه مستقیم ناگهانی رخ می‌دهد. این نوع آسیب در تصادفات رانندگی یا برخوردهای شدید در فوتبال شایع‌تر است.
علائم آسیب رباط‌های صلیبی زانو
در بسیاری از موارد، آسیب به رباط‌های صلیبی باعث درد فوری نمی‌شود. بلکه فرد ممکن است هنگام بروز آسیب، صدای "تق" را در زانوی خود بشنود. پس از آن، بی‌ثباتی زانو و ناتوانی در ایستادن روی پای آسیب‌دیده رخ می‌دهد و معمولاً تورم در ناحیه زانو ایجاد می‌شود.
البته، علائم آسیب رباط‌های صلیبی ممکن است مشابه سایر مشکلات زانو باشد. بنابراین، برای تشخیص دقیق و شروع درمان، مشورت با جراح ارتوپد ضروری است.
چگونه رباط‌های جانبی دچار آسیب می‌شوند؟
رباط جانبی داخلی (MCL) نسبت به رباط جانبی خارجی (LCL) بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. معمولاً ضربه مستقیم به قسمت خارجی زانو که باعث فشرده‌شدن ناحیه داخلی زانو می‌شود، موجب آسیب MCL می‌شود. این نوع آسیب در ورزش‌هایی مانند هاکی و فوتبال بسیار شایع است.
علائم آسیب رباط‌های جانبی زانو
مشابه آسیب‌های رباط‌های صلیبی، در صورت آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی، فرد ممکن است احساس "تق" در زانو کند و مفصل زانو دچار ناپایداری شود. درد، تورم و کاهش توانایی حرکتی زانو نیز از علائم رایج این نوع آسیب هستند.
با توجه به اینکه علائم آسیب رباط‌های جانبی می‌تواند مشابه سایر مشکلات زانو باشد، توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص آسیب رباط‌های زانو
برای تشخیص آسیب رباط‌های زانو، پزشک علاوه بر بررسی کامل سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی، ممکن است از روش‌های تشخیصی زیر استفاده کند:
تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray):
این روش تصویربرداری با استفاده از پرتوهای الکترومغناطیسی، تصاویری از استخوان‌ها و ساختارهای داخلی بدن ایجاد می‌کند. هدف اصلی این آزمایش، بررسی احتمال وجود شکستگی یا آسیب‌های استخوانی است که ممکن است به‌جای آسیب رباط یا همراه با آن رخ داده باشد.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI):
این روش تشخیصی پیشرفته از ترکیب میدان‌های مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر بسیار دقیق از استخوان‌ها، رباط‌ها و عضلات استفاده می‌کند. MRI معمولاً می‌تواند آسیب‌های رباطی، التهاب و سایر مشکلات ساختاری زانو را با دقت بالا تشخیص دهد.
آرتروسکوپی:
آرتروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی برای تشخیص و درمان مشکلات مفصل زانو است. در این روش، یک لوله نوری کوچک (آرتروسکوپ) از طریق یک برش کوچک به داخل مفصل زانو وارد می‌شود و تصاویری از داخل مفصل روی صفحه نمایش داده می‌شود. آرتروسکوپی به پزشکان اجازه می‌دهد تا تغییرات ناشی از آسیب‌های دژنراتیو (فرسایشی)، آرتریت، بیماری‌های استخوانی و تومورها را ارزیابی کنند و دلیل درد و التهاب را شناسایی کنند.
درمان آسیب رباط‌های زانو
متخصص ارتوپدی بر اساس عوامل مختلفی درمان مناسب را انتخاب می‌کند، از جمله:
- سن بیمار
- وضعیت کلی سلامت و سابقه پزشکی فرد
- شدت آسیب و نوع پارگی رباط
- میزان تحمل بیمار نسبت به داروها، روش‌های درمانی و فیزیوتراپی
- مدت‌زمان مورد انتظار برای بهبودی کامل
- ترجیحات و نیازهای شخصی بیمار
گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن: برای کاهش درد و التهاب.
- تمرینات تقویت عضلات: به‌ویژه برای افزایش استحکام عضلات اطراف زانو و کمک به تثبیت مفصل.
- استفاده از بریس محافظ زانو: به‌خصوص هنگام ورزش برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر.
- کمپرس یخ: برای کاهش التهاب و تورم.
- جراحی: در مواردی که رباط دچار پارگی شدید شده باشد و نیاز به ترمیم یا بازسازی داشته باشد.
آسیب‌های ورزشی به رباط پشتی زانو
آسیب‌های ورزشی در اثر کشیدگی مفصل زانو هنگام انجام حرکات شدید ایجاد می‌شوند. این آسیب‌ها می‌توانند به رباط صلیبی پشتی زانو یا PCL (posterior cruciate ligament) آسیب برسانند. رباط صلیبی پشتی زانو، استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل می‌کند.
ضربه‌های شدید باعث آسیب‌دیدگی رباط صلیبی پشتی زانو می‌شود. آسیب‌دیدگی رباط صلیبی پشتی زانو باعث تورم و درد حفره رکبی (فرورفتگی لوزی‌شکل در پشت مفصل زانو) می‌شود. آسیب‌دیدگی رباط، از لحاظ شدت، به سه دسته تقسیم می‌شود:
درجه یک: خفیف‌ترین درجه آسیب‌دیدگی؛ در این حالت، رباط کمی دچار کشیددگی شده است، اما هنوز قادر است مفصل زانو را پایدار نگه دارد.
درجه دو: در آسیب‌دیدگی درجه دو، کشیدگی رباط در حدی است که شل و سست می‌شود. در این حالت، رباط دچار پارگی نسبی شده است.
درجه سه: در آسیب‌دیدگی درجه سه، رباط به‌طور کامل پاره و به دو نیم تقسیم می‌شود. در این حالت مفصل زانو ناپایدار است.
موارد زیر، باعث آسیب‌دیدگی رباط صلیبی پشتی زانو می‌شوند:
- ضربه شدید مستقیم به جلوی زانو (در صورت تصادف سنگین و برخورد جلوی زانو با داشبورد ماشین، سقوط با زانو روی زمین در برخی ورزش‌ها)
- کشیدگی شدید رباط (هنگام پیچ خوردن یا کشیده شدن شدید مفصل زانو)
منبع:
