یکی از جدی‌ترین بیماری‌های استخوانی، سیاه شدن سر استخوان ران یا نکروز آواسکولار سر استخوان ران است. در صورت عدم خون‌رسانی به استخوان سر ران، این عارضه بروز پیدا می‌کند و باعث از بین رفتن و در نهایت مرگ استخوان می‌شود. در ابتدای شروع این عارضه، بیمار درد کمی را در ناحیه کشاله ران خود حس می‌کند. اما با پیشرفت آن، درد بسیار بیشتر شده و بیمار در زمان استراحت نیز شرایط بسیار دردناکی را تجربه خواهد کرد. در این مطلب با ما همراه باشید تا تمام نکات مربوط به عارضه سیاه شدن سر استخوان ران را بررسی کنیم.
در این ویدئو درباره سیاه شدگی سر استخوان ران از زبان دکتر افشین طاهری اعظم می‌شنویم:
سیاه شدن سر استخوان ران یا نکروز چیست؟
به نقل از ویکی پدیا:
بافت‌مردگی بی‌خونی یا آواسکولار نکروز (به انگلیسی: avascular necrosis) نوعی بیماری است که در آن سلول‌های استخوان به علت اختلال در خون‌رسانی درست به این سلول‌ها می‌میرند. بدون خون سلول‌های استخوان می‌میرند و استخوان دچار فروپاشی می‌شود. این بیماری بیشتر در استخوان‌های مفصل‌ها بروز می‌کند.
نکروز آواسکولار (AVN) سر استخوان ران یک فرایند آسیب شناسی محسوب می‌شود که حاصل قطع جریان خون به استخوان است. AVN مفصل هیپ به خوبی شناخته شده نیست اما این فرایند مسیر نهایی مشترکی از عوامل تروماتیک یا غیر تروماتیک است که به گردش خون سر استخوان که از قبل به مخاطره افتاده است، آسیب وارد می کند. باید گفت که سلول‌های استخوانی نیز مانند دیگر سلول‌های بدن به‌صورت مداوم تکثیر می‌شوند و سلول‌های قدیمی آن از بین می‌روند. حال در صورت عدم خون‌رسانی به این استخوان، مفصل ران تخریب شده و آرتریت شدید به وجود می‌آید. کاهش جریان خون سر استخوان ران موجب مرگ مغز استخوان و استئوسیت ها شده و معمولا موجب فروپاشی بخش نکروتیک (مرده) می شود.
شایان ذکر است که سیاه شدن سر استخوان می‌تواند هر استخوانی را درگیر کند. اما بیشتر در مفصل ران می‌توان این عارضه را مشاهده کرد. حتی در برخی موارد، هر دو مفصل بیمار می‌تواند درگیر این بیماری شود.
باید گفت که بدون خون‌رسانی، استخوان نمی‌تواند مواد مغذی و اکسیژن لازم برای جایگزینی بافت‌های جدید را دریافت کند. به همین خاطر با عدم خون‌رسانی، مفصل ران به‌مرور زمان مقاومت خود را از دست داده و نرم می‌شود. با این اتفاق، استخوان تغییر شکل داده و شکلی پهن پیدا می‌کند. در نتیجه این امر نیز با حرکت استخوان‌ها در ناحیه مفصل، ساییدگی به وجود می‌آید که باعث ایجاد درد می‌شود.
سیاه شدن سر استخوان ران تنها در بزرگسالان رایج نیست. بلکه این عارضه را می‌توان در کودکان نیز مشاهده کرد. این بیماری در کودکان پرتس نام دارد و عموما در میان کودکان 4 تا 10 ساله بروز پیدا می‌کند. عموما تنها یک لگن کودکان درگیر این عارضه می‌شود، اما امکان درگیری هر دو لگن آنها نیز وجود دارد. نکته جالب در این زمینه این است که احتمال بروز عارضه سیاه شدن سر استخوان ران در کودکان پسر، تقریبا چهار برابر بیشتر از کودکان دختر می‌باشد.
دلیل سیاه شدن سراستخوان ران یا نکروز آواسکولار
AVN سر استخوان ران یک علت شایع افزایش یابنده ناتوانی عضلانی اسکلتی است و به عنوان یک چالش تشخیصی درمانی بزرگ به شمار می آید. اگرچه بیماران در ابتدا بدون علامت هستند ولی AVN سر استخوان ران معمولا به تخریب مفصل منتهی می‌شود که به تعویض کامل مفصل هیپ (THR) نیاز دارد و معمولا قبل از دهه پنجاه ، پیشرفت می نماید. در واقع 50% بیماران مبتلا به AVN تخریب شدید مفصل را به عنوان نتیجه زوال تجربه می کنند و متحمل یک روش جراحی بزرگ برای درمان ظرف مدت 3 سال بعد از تشخیص می شوند. فروپاشی سر استخوان ران معمولا در 2 سال بعد از ایجاد درد مفصل هیپ رخ می دهد.
همان‌طور که عنوان شد، اصلی‌ترین دلیل بروز عارضه سیاه شدن سر استخوان ران، عدم خون‌رسانی به استخوان است. به همین خاطر هر عاملی که باعث ایجاد اختلال در خون‌رسانی به استخوان شود را می‌توان دلیل بروز این بیماری عنوان کرد. هرچند برخی از دلایل مانند مصرف الکل، عفونت، شکستگی استخوان ران و مصرف داروهای حاوی کورتون از دلایل رایج بروز این عارضه هستند.
از دیگر دلایل سیاه شدن سراستخوان ران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف الکل و مواد مخدر: یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز عارضه سیاه شدن سر استخوان ران، مصرف بیش از اندازه الکل است. چرا که با افزایش مصرف الکل، به مرور زمان در رگ‌های خونی چربی رسوب کرده و کورتیزون افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه این امر خون‌رسانی کاهش پیدا خواهد کرد و این عارضه ظاهر می‌شود. باید اشاره کرد که مصرف مواد مخدر نیز یکی دیگر از دلایل اصلی بروز این عارضه به‌شمار می‌آید.
- آسیب‌دیدگی: عموما در سنین جوانی، سیاه شدن سر استخوان ران به دلیل آسیب‌دیدگی در ناحیه مذکور بروز پیدا می‌کند. به‌طور کلی شکستگی، دررفتگی و دیگر انواع آسیب‌های لگنی می‌تواند فرایند خون‌رسانی را با اختلال مواجه کند.
- مصرف داروهای حاوی کورتون: متاسفانه ارتباطی میان مصرف داروهای حاوی کورتون و بروز عارضه سیاه شدن سر استخوان ران مشخص شده است. بسیاری از پژوهش‌ها اثبات کرده‌اند که میان مصرف این داروها و بروز نکروز مفصل ران رابطه مستقیم وجود دارد. پس اگر با بیماری‌هایی مانند آسم، لوپوس و روماتیسم درگیر هستید و از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنید، احتمال درگیر شدن با این عارضه را دارید.
- ابتلا به برخی بیماری‌ها: افرادی که با بیماری‌هایی مانند گاشر، کیسون، سلول‌های داسی شکل، آمبولی شریانی، لوپوس، ترومبوز و واسکولیت و اختلالات میلوپرولیفراتیو درگیر هستند، از کاندیداهای ابتلا به سیاه شدن سر استخوان ران به‌شمار می‌آیند.
علائم سیاه شدن سر استخوان ران
اولین و مهم‌ترین نشانه سیاه شدن سر استخوان ران، درد شدید در ناحیه جلوی ران یا کشاله ران است. در ابتدا مقدار درد بسیار کم بوده و تنها در صورت فعالیت شدید بدنی قابل احساس است. اما بعد از رشد بیماری و گذشت زمان، شدت آن افزایش پیدا کرده و بیمار در زمان انجام فعالیت‌های معمولی نیز درد را احساس خواهد کرد. در نهایت مقدار درد تا حدی زیاد می‌شود که بیمار در حین استراحت نیز شرایط بسیار دشواری دارد.
پدیدار شدن مشکلات حرکتی در ناحیه مفصل ران نیز از دیگر علائم مهم عارضه نکروز مفصل ران به‌شمار می‌آید. باید اشاره کرد که به علت کوتاه شدن اندام تحتانی، بیمار در زمان راه رفتن دچار مشکل خواهد شد و لنگ زدن او افزایش پیدا می‌کند. با افزایش مدت زمان ابتلا به این عارضه، عضلات اطراف ران بیمار به دلیل عدم استفاده از آنها ضعیف می‌شوند. این امر نیز خود می‌تواند باعث افزایش درد بیمار در زمان حرکت شود.
صرفا با بررسی ظاهری علائم نمی‌توان بیماری سیاه شدن سر استخوان ران را تشخیص داد. بلکه پزشکان برای تشخیص دقیق این بیماری باید انواع آزمایش‌ها و رادیوگرافی انجام دهند. البته باید اشاره کرد که در مراحل ابتدایی بیماری، رادیوگرافی نمی‌تواند برای تشخیص آن مفید باشد. به همین خاطر پیشنهاد می‌شود که در این مرحله پزشکان از ام آر آی استفاده کنند.
بهترین روش درمان نکروز چیست؟
به‌طور کلی برای درمان نکروز مفصل ران دو روش جراحی و غیر جراحی وجود دارد. پزشکان بسته به شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری می‌توانند هر یک از این روش‌ها را انتخاب کنند. همان‌طور که مشخص است، در درمان غیر جراحی پزشکان با استفاده از دارو تلاش می‌کنند تا بیماری را درمان کنند. اما باید گفت که درمان غیر جراحی تنها در 10 درصد بیماران پاسخ مناسبی دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که درمان جراحی اصلی‌ترین روش درمان نکروز مفصل ران به‌شمار می‌آید. اما کدام روش جراحی برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران استفاده می‌شود؟
پزشکان عموما برای درمان نکروز مفصل ران به سراغ جراحی دکمپرشن سر استخوان ران می‌روند. اما اگر بیماری پیشرفت زیادی داشته باشد، پزشکان چاره‌ای جز تعویض مفصل ران و جایگزینی آن با یک مفصل مصنوعی را ندارند. هرچند باید گفت که این جراحی بسیار موفقیت‌آمیز است و تقریبا تمام بیماران با انجام آن درمان شده‌اند.
درمان سیاه شدن استخوان لگن با طب سنتی
درمان سیاه شدن استخوان لگن با طب سنتی یکی از خطرناک‌ترین روش‌هایی است که ممکن است مردم به دلیل ترس از جراحی یا هردلیل دیگری به آن روی آورند. این روش توسط دکتر طاهری اعظم به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
تمامی روش‌های درمان سیاه شدن استخوان لگن با طب سنتی یا گیاهی نهایتا منجر به کاهش علائم شما می‌شوند و نمی‌توانند شما را به طور کامل درمان کنند همچنین ممکن است وضعیت بیماری شما را وخیم‌تر کنند به طوری که استخوان درگیر شد به طور کامل ازبین برود.
روش‌های پیشگیری از نکروز مفصل ران
شایع ترین روش مداخله جراحی پیشگیرانه که انجام می شود رفع فشار هسته ای است که در این روش یکی یا بیشتر از هسته های بافت استخوان نکروتیک سر استخوان ران به منظور تحریک ترمیم برداشته می شود. رفع فشار اغلب با پیوند استخوانی (اتو گرافت استخوان اسفنجی یا آلوگرافت ساختاری ) برای افزایش حمایت مکانیکی و افزایش ترمیم تکمیل می گردد.
علاوه بر این یک پیوند فیبولار حاوی عروق خونی که برای رفع فشار هسته ای استفاده می شود در موارد مبتلا به ضایعات پیشرفته تر ، امیدواری هایی را به ارمغان آورده است . اما این روش با عوارض قابل توجهی همراه شده است. استفاده تکمیلی محرک الکتریکی همراه با رفع فشار هسته ای نتایج نا امید کننده ای به نمایش گذاشته است.
قرار دادن یک پیوند ساختاری از طریق دستگاه هسته ای به داخل سر استخوان ران عموما نتایج نا امید کننده ای به بار آورده است.
استئوتومی ها در تلاش برای برداشتن استخوان نکروتیک از سطوح اولیه متحمل وزن در مفصل ران انجام می شوند. استئوتومی ها می توانند زاویه دار یا چرخشی باشند. این روش ها ممکن است تعویض مفصل را به تاخیر بیاندازند اما آنها برای مراحل قبل از فروپاشی کوچک یا مراحل ابتدائی بعد از فروپاشی سر استخوان ران در بیمارانی که مبتلا به علت در حال پیشرفت AVN نیستند مناسب ترین راه هستند. به هر حال استئوتومی ها تعویض مفصل بعدی را بیشتر به چالش کشیده و متاسفانه این روش ها با یک خطر قابل توجه جوش نخوردن همراه شده اند.
روش های بازسازی مجدد
علیرغم مدیریت تهاجمی ، اکثر مفاصل ران که دستخوش فروپاشی می شوند نهایتا نیاز به بازسازی مجدد (جایگزینی مفصل) خواهند داشت. جایگزینی مفصل مصنوعی قابل پیش بینی ترین وسیله برای تسکین درد در AVN را به نمایش می گذارد.
تعویض مفصل ران به روش بازسازی سطح مفصل (Femoral resurfacing arthroplasty) در بیماران جوانتر پذیرش بدست آورده است. هم سطح سر استخوان ران و هم سطح حفره استابولوم با فلز بازسازی می شوند که دلالت بر حداقل برش استخوانی دارد. تعویض مفصل به روش بازسازی سطح مفصل بعنوان یک روش قابل بحث باقی مانده است که احتمالا در تمام مدت طول عمر بیمار دوام ندارد. توصیه های اخیر دلالت بر این دارند که چنانچه سطوح آواسکولار بیشتر از یک سوم سر استخوان ران باشند بازسازی سطح مفصل نمی بایست انجام گیرد.
تعویض مفصل بایپولار(Bipolar arthroplasty) از نظر تئوری موجب کاهش فشار برشی و بار ضربه ای بر روی غضروف استابولوم می شود ، اگرچه این مفهوم از نظر بالینی به اثبات نرسیده است . درد مداوم کشاله ران ، مقادیر بالای سایش پلی اتیلین و شل شدن زودهنگام، درخواست این روش را کاهش داده اند. تعویض مفصل به روش برداشتن( ResectionArthroplasty) فقط می بایست در بیماران خیلی جوان و یا در بیماران ناتوان که در خطر بالای عفونت هستند (همچون بیماران دیالیزی) در نظر گرفته شود.
تعویض کامل مفصل ران ( Total hip arthroplasty) شاید شایعترین روش انجام شده و موفقیت آمیزترین روش جراحی برای AVN پیشرفته مفصل ران می باشد. به هرحال پیامدهای بالینی نسبت به تعویض کامل مفصل که برای استئوآرتریت انجام می شود بدتر است. پروتزهای غیر سیمانی همراه با یک طراحی پیشرفته ممکن است طول عمر بیشتری نسبت به پروتزهای سیمانی داشته باشند.
برنامه نوتوانی در مرحله حاد
اساسا درمان غیر جراحی برای AVN علامت دار مفصل ران نتایج ناخوشایندی به همراه دارد. درمان فیزیکی تنها کنترل علامتی ایجاد می کند و همچنین اثر کمی بر تغییر پیشرفت بیماری دارد. چنانچه AVN در بیماری که الکل می نوشد بوجود آید پزشک اصرار دارد که به بیمار برای قطع الکل کمک کند. برای بیمارانی که طولانی مدت از استروئید استفاده می کنند ، تست های غربالگری پوکی استخوان بکار می روند.
عوارض سیاه شدن استخوان لگن
هنگامیکه AVN ایجاد می شود ، ترمیم در سطح مابین استخوان زنده و استخوان مرده شروع می شود. قانون، جذب بی اثر استخوان مرده در مرکز نکروتیک است. استخوان مرده تنها به طور نسبی تحلیل می یابد. استخوان واکنشی و ترمیمی بر روی ترابه کولا های مرده قرار گرفته و موجب ایجاد یک حاشیه اسکلروتیک ترابه کولای ضخیم شده در مقابل یک بافت پرخون ، ملتهب استخوان تحلیلی و فیبروز می شود. تحلیل ناقص استخوان مرده یک نمای مخلوط اسکلروتیک و کیستیک در عکس های رادیولوژی دارد. نکروز و ترمیم در مراحل مختلف تکامل در یک ضایعه منفرد در حال انجام هستند.
نارسائی مکانیکی استخوان
نارسائی مکانیکی استخوان ترابه کولار در سطح مابین استخوان مرده و زنده ممکن است AVN را تشدید نماید. در بخش زیر غضروفی ، چنین شکستگی های کوچکی ترمیم نمی شوند زیرا در یک سطح استخوان مرده رخ می دهند. پیشرفت شکستگی های کوچک موجب شکستگی منتشر زیر غضروفی شده که در عکس رادیولوژی به صورت علامت هلال دیده می شود. بدنبال شکستگی زیر غضروفی و تحمل وزن پیشرونده ، فروپاشی غضروف مفصلی رخ می دهد.
سوالات متداول
- علائم سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟
درد در ناحیه جلوی ران و کشاله ران از اصلی‌ترین نشانه‌های بروز این عارضه هستند. با این حال پیشرفت درد تا حدی که بیمار در زمان استراحت نیز احساس درد داشته باشد، اصلی‌ترین نشانه نکروز مفصل ران است.
- نکروز مفصل ران چه درمانی دارد؟
به‌طور کلی برای درمان این عارضه از روش جراحی یا غیر جراحی استفاده می‌کنند. در روش جراحی عموما از دکمپرشن برای درمان معمولی و از تعویض مفصل ران برای درمان پیشرفته بیماری استفاده می‌شود. روش غیر جراحی نیز برای 10 درصد از بیماران که شرایط حادی ندارند، مناسب است.
- علت سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟
مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، مصرف داروهای حاوی کورتون، آسیب‌دیدگی در ناحیه مذکور و همچنین ابتلا به برخی بیماری‌ها از مهم‌ترین دلایل ابتلا به این عارضه هستند.
- آیا درمان نکروز مفصل ران با طب سنتی ممکن است؟
خیر. سیاه شدن سر استخوان ران یک بیماری جدی است که در مراحل پیشرفته می‌تواند با درد زیادی همراه باشد. در مراحل پیشرفته از جراحی تعویض مفصل ران برای درمان آن استفاده می‌شود. در نتیجه نمی‌توان این بیماری را با طب سنتی درمان کرد. تنها با استفاده از طب سنتی می‌توان گاها علائم اولیه یا همان درد نکروز مفصل ران را به‌صورت بسیار محدود کاهش داد (پیشنهاد نمی‌شود) و گاها با استفاده از این روش، شدت و تخریب مفصل نیز بیشتر خواهد شد.
درمان نکروز را به دکتر طاهری اعظم بسپارید
اگر با بیماری سیاه شدن سر استخوان ران درگیر هستید و می‌خواهید این عارضه را در سریع‌ترین زمان ممکن و تحت نظر یکی از ماهرترین و مجرب‌ترین جراحان ایران درمان کنید.
