آب آوردن زانو یا افیوژن | علل، علائم و روش های درمان آب آوردن زانو

در مفاصل بدن مقدار کمی از مایعات وجود دارد. در اطراف مفصل زانو نیز مقداری از مایعات هست که باعث می‌‌‌شود مفصل در اثر کاهش اصطحکاک روان‌تر حرکت کند. وقتی که زانوی شما آسیب می‌‌‌بیند یا دچار عفونت می‌‌‌شود، بدن به‌طور طبیعی مایع بیشتری تولید می‌‌‌کند تا از زانو محافظت کند. گاهی این مایعات به حد زیادی در محل مفصل زانو جمع می‌‌‌شوند و زانو به‌اصطلاح آب می‌‌‌آورد که به آن آب آوردن زانو می‌گویند. این مایعات متشکل از گلبول‌های ‌سفید خون، برخی مواد شیمیایی، گلبول‌های ‌قرمز و روان کننده طبیعی هستند. در این مواقع، با مشاهده علائم اولیه این بیماری از جمله تورم، خشکی و درد زانو باید فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید. در این مطلب علائم آب آوردن زانو، روش‌های ‌تشخیص و درمان آن را با هم بررسی می‌‌‌کنیم.

منظور از آب آوردن زانو چیست؟

به طور طبیعی مقدار کمی مایع بین مفصلی در زانو وجود دارد. ولی در اثر آرتروز به خصوص آرتروزهای التهابی مانند روماتیسم، مایع بیش‌تری در مفصل زانو ترشح می‌شود. این حالت که با تورم زانو همراه است، آب آوردن زانو نامیده می‌شود. دلایل مختلفی برای تورم و آب آوردن زانو وجود دارد. آرتروز، آسیب به رباط و پارگی منیسک برخی از این علل هستند.

آب آوردن زانو چه علائمی دارد؟

اغلب اوقات آب آوردن زانو تنها در یکی از زانوها رخ می‌‌‌دهد. در این شرایط، شما در مفصل زانوی خود احساس سنگینی می‌‌‌کنید. همچنین، زانوی آب آورده نسبت به زانویی که هیچ مشکلی ندارد، کمی تورم دارد. در ادامه این علائم را بررسی می‌کنیم:

• تورم: در این حالت، به نظر می‌‌‌رسد که پوست اطراف کاسه زانو نسبت به قبل پف کرده است.
• خشکی زانو: در اثر جمع شدن مایعات اضافی در مفصل زانو، بیمار دیگر نمی‌تواند زانوی خود را خم و راست کند.
• درد زانو: وقتی که شما زانوی خود را خم و راست می‌‌‌کنید؛ به دلیل وجود بیش از حد مایعات در مفصل زانو، شما درد شدیدی را در زانوی خود احساس می‌‌‌کنید.

دلایل آب آوردن زانو

از شایع‌ترین دلایل آب آوردن زانو، بیماری آرتروز زانو است. این بیماری ناشی از سایش یا پارگی غضروف انتهای استخوان است که از زانو محافظت می‌‌‌کند. از دیگر دلایل مهم آب آوردن زانو می‌‌‌توان به روماتیسم مفصلی، نقرس و تروما اشاره کرد که در ادامه هریک از این دلایل را شرح می‌‌‌دهیم.

• آرتروز: آرتروز مفاصل یا استئوآتریت ممکن است هریک از مفاصل بدن را درگیر کند. در مورد مفاصل زانو، آرتروز باعث التهاب و تورم در زانو شده و درنتیجه زانو آب می‌‌‌آورد.
• روماتیسم مفصلی: این بیماری که با نام آرتریت روماتوئید هم شناخته می‌‌‌شود، باعث ایجاد التهاب مزمن در مفاصل می‌‌‌شود و با درد و خشکی مفاصل همراه است. البته منشا این بیماری مشخص نیست که می‌‌‌تواند منجر به آب آوردن زانو شود.

• نقرس: این بیماری به دلیل تجمع اسید اوریک در بدن بروز پیدا می‌‌‌کند و بدن امکان دفع آن نیست. تجمع این ماده و رسوب کریستال‌های ‌اسید اوریک، ممکن است منجر به آب آوردن زانو شود.
• ضربه (تروما): در اثر وارد شدن ضربه‌های ‌شدید و آسیب در زانو که معمولا هنگام فعالیت‌های ‌ورزشی رخ می‌‌‌دهد، زانو دچار التهاب، درد و خشکی می‌‌‌شود.
• تومور: تومور تشکیل‌شده در زانو، ممکن است با تحریک بافت زانو، باعث آب آوردن آن شود.
• بیماری لایم: از علائم اولیه این بیماری می‌‌‌توان به تب و لرز، سردرد و گره‌های ‌لنفاوی متورم و درد مفاصل اشاره کرد.
• آرتریت پسوریاتیک: این بیماری در واقع باعث تورم مفاصل می‌‌‌شود که در بیماران مبتلا به پسوریازیس بروز می‌‌‌یابد. از علائم این بیماری می‌‌‌توان از خشکی و درد مفاصل را نام برد.
• بورسیت: تورم کیسه‌های ‌کوچکی که متشکل از مایعاتی هستند که جداکننده استخوان زانو از عضلات و تاندون‌ها است.
• عفونت: عفونت ناشی از سل، گونوره و بروسلوز است که التهاب و درد را به دنبال دارد.

همچنین موارد زیر نیز می‌توانند آب آوردن زانو را تحریک کنند:

• استفاده بیش از حد از مفصل
• پارگی رباط یا غضروف زانو (منیسک)
• شکستگی استخوان
• عفونت باکتریایی
• بورسیت پره‌پاتلار
• آرتریت روماتوئید یا استئوآرتریت
• نقرس یا نقرس کاذب
• کیست یا تومور

چه افرادی بیشتر در معرض آب آوردن زانو هستند؟

عوامل بسیاری هستند که ریسک ابتلا به بیماری آب آوردن زانو را افزایش می‌‌‌دهند. از جمله این عوامل می‌‌‌توان به افزایش سن، انجام فعالیت‌های پرفشار ‌ورزشی مانند فوتبال و بسکتبال، مشاغل سخت مانند باغبانی و اضافه وزن اشاره کرد.

• سن: به طور کلی می‌توان گفت با افزایش سن، احتمال آسیب به زانو نیز افزایش می‌یابد.
• ورزش: ورزش‌هایی مانند کشتی، بسکتبال و فوتبال می‌توانند باعث فشار آمدن به زانو یا تاب خوردن زانو شود.
• شغل: مشاغل خدماتی که مستلزم ایستادن طولانی مدت روی زانو هستند، بیشتر به زانو آسیب می‌زنند

  

• وزن: وزن بالا باعث اعمال فشار زیاد روی مفصل زانو شده و به آن آسیب می‌رساند.
• بیماری: روماتیسم مفصلی و استئوآرتریت از بیماری‌هایی هستند که می‌توانند باعث آب آوردن زانو شوند.

آیا آب آوردن زانو خطرناک است؟

به‌طورکلی، هرگونه تورم و آسیب جدی به زانو باید سریعا درمان شود. در واقع، در صورت مشاهده علائم اولیه بیماری از جمله جمع شدن آب در مفصل زانو باید به پزشک متخصص زانو و ارتوپد مراجعه کنید تا با بهترین روش‌های ‌تشخیصی، علت آب آوردن زانوی شما را شناسایی کرده و سریعا آن را درمان کنند.   

روش‌های ‌تشخیص علت آب آوردن زانو

افیوژن یا آب آوردن زانو ممکن است به علل مختلفی رخ دهد که باید پزشک متخصص آن را تشخیص دهد. برای تشخیص علت تجمع مایع در مفصل زانو، پزشک از برخی روش‌های ‌تشخیصی استفاده می‌‌‌کند که در ادامه این روش‌ها را با هم بررسی می‌‌‌کنیم.

آزمایش خون

پزشک متخصص هنگام معاینه بیمارانی که مبتلا به افیوژن زانو هستند، به دنبال این هستند که علت اصلی بروز این بیماری را تشخیص دهند و از بهترین روش درمانی استفاده کنند. به همین دلیل، پزشک نمونه خون بیمار را بررسی می‌‌‌کند.

کشیدن مایع مفصل زانو

کشیدن مایع مفصل زانو معمولا به‌عنوان یک روش درمان برای آب آوردن زانو به کار می‌‌‌رود، اما گاها پزشکان از این روش برای تشخیص علت آب آوردن زانو نیز استفاده می‌‌‌کنند. پزشک متخصص مایع مفصلی را به آزمایشگاه می‌‌‌فرستد. در آزمایشگاه مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده این مایع از جمله میزان قند و ترکیب پروتئینی آن بررسی خواهد شد. 

همچنین با انجام این آزمایش، می‌‌‌توان متوجه شد که در مایع مفصلی میکروبی وجود نداشته باشد. به این منظور، نمونه مایع مفصلی را در محیط مناسبی کشت داده و کلنی‌های ‌میکروبی آن را با استفاده از انواع تجهیزات آزمایشگاهی بررسی می‌‌‌کنند. در ترکیب مایع مفصلی به‌طور طبیعی گلبول‌های ‌سفید خون نیز وجود دارد. با بررسی میزان و همچنین نوع این گلبول‌ها می‌‌‌توان علت آب آوردن زانو را تشخیص داد.

تصویربرداری

یکی دیگر از روش‌های ‌رایج تشخیص علت آب آوردن زانو، تصویربرداری است. گرافی اشعه ایکس در بیمارانی که سابقه تروما دارند، می‌‌‌تواند مفید باشد و با این روش می‌‌‌توان دررفتگی یا شکستگی در مفصل زانو را بررسی کرد. با گرافی ممکن است بتوان بیماری استئوآرتریت را نیز تشخیص داد.

ام آر آی (MRI)

با استفاده از ام آی آی می‌‌‌توان علت اصلی آب آوردن زانو را در بیمار تشخیص داد. ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی آسیب‌های ‌استخوانی یا مفصلی، پارگی رباط، تاندون یا غضروف را نشان می‌‌‌دهد. پزشک متخصص با تشخیص دقیق علت بیماری افیوژن، می‌‌‌تواند از مناسب‌ترین روش درمانی استفاده کند.

آرتروسکوپی

آرتروسکوپی در واقع همان آندوسکوپی مفاصل و استخوان‌ها است. در این روش تشخیصی، جراح زانو لوله ای باریک را با ایجاد برشی کوچک به درون مفصل زانو وارد می‌‌‌کند. به‌این‌ترتیب، می‌‌‌تواند وضعیت مفصل را روی مانیتور بررسی کند.

درمان قطعی آب آوردن زانو

پس از اینکه پزشک متخصص با استفاده از روش‌هایی مانند تصویربرداری اشعه ایکس، ام‌آر‌آی، سی اتی اسکن و سونوگرافی، علت اصلی این مشکل را شناسایی کرد. آنگاه با توجه به علت تجمع مایعات در مفصل زانو، بهترین روش درمان این بیماری را تعیین می‌‌‌کند که عبارت‌اند از:

• داروهای ضدالتهاب و درد،
• تجویز آنتی‌بیوتیک؛ در صورت عفونت مفصل،
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریق مستقیم آن در مفصل زانو،
• آسپیراسیون مفصل جهت کم کردن فشار روی مفصل زانو که گاها همراه با تزریق کورتیکواستروئید است،
• خارج کردن مایع مفصل؛ زمانی از این روش درمانی استفاده می‌‌‌شود که تورم زانو از بین نرود یا امکان اینکه مایع جمع شده به مفصل آسیب برساند، وجود داشته باشد. برای خارج کردن مایع، سرنگی را وارد مفصل زانو می‌‌‌کنند و پزشک متخصص با فشار دادن زانو، حداکثر مایع را با سرنگ خارج می‌‌‌کند. در اغلب مواقع نیز این مایع را برای بررسی بیشتر مورد آزمایش قرار می‌‌‌دهند
• تزریق کورتیزون پس از خارج کردن مایع مفصل؛ کورتیزون دارویی قدرتمند است که می‌‌‌تواند تورم و خشکی زانو را برای بلندمدت درمان کند
• داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب؛ داروهایی مانند ایبوپروفن در کاهش فوری التهاب و درد زانو بسیار مؤثر هستند. البته گفته می‌شود که استفاده طولانی مدت از این داروها عوارض جانبی به همراه دارد. اگر زانو درد شما دائمی است و در اثر عواملی چون آرتروز ایجاد شده است، باید برای استفاده از این داروها با پزشک مشورت کنید،
• آرتروسکوپی؛ در این روش درمانی، لوله ای به مفصل زانو وارد می‌‌‌شود تا به ترمیم زانوی آسیب‌دیده کمک کند،
• استفاده از زانو بند طبی؛ اگر آب آوردن مفصل زانو در اثر آرتروز ایجاد شده باشد، زانوبند کاهش دهنده بار (unloader knee brace) یک گزینه درمانی مناسب است. این زانو بند از طریق کاهش فشار و درد روی زانو، توانایی تحرک و فعالیت بدنی در شما را حفظ می‌کند.
• فیزیوتراپی؛ سبب افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات مرتبط با مفصل زانو خواهد شد
• درصورتی‌که هیچ‌یک از روش‌های ‌درمانی فوق نتیجه لازم را به دنبال نداشت، ممکن است از طریق برداشتن کیسه بورس، این بیماری را درمان کرد. البته در موارد حاد، مفصل زانو از طریق جراحی جایگزین می‌‌‌شود.

درمان خانگی آب آوردن مفصل زانو

همچنین می‌توانید در خانه تعدادی از فعالیت‌ها را برای کاهش درد و علائم این بیماری انجام دهید:

۱. استراحت کافی

اگر آب آوردن زانو در اثر ضربه رخ داده است، اولین قدم در درمان زانو درد، استراحت است. حداقل تا ۲۴ ساعت پس از آسیب دیدن زانو، از ورزش‌هایی که وزن زیادی به زانو وارد می‌کنند پرهیز کنید. در این مدت زانوی شما استراحت کرده و ممکن است بهبود یابد.

۲. گذاشتن یخ

در روزهای اول پس از آسیب دیدن زانو، هر ۲-۴ ساعت یکبار به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه کمپرس یخ روی آن قرار دهید.

۳. بالا بردن زانو

برای کاهش گردش خون در زانوی آسیب دیده، یک بالش زیر پای خود قرار دهید. برای مثال هنگامی که کمپرس یخ روی زانو قرار داده‌اید، بشینید یا دراز بکشید، درحالی‌که پای خود را روی بالش قرار داده‌اید. این کار به کاهش التهاب کمک می‌کند.

۴. گرم کردن زانو

بعد از ۷۲ ساعت قرار دادن کمپرس یخ، می‌توانید زانو را گرم کنید. برای این کار دوش آب گرم بگیرید یا چندین مرتبه در روز به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه حوله گرم روی زانو قرار دهید. توجه داشته باشید که اگر تورم زانو بدتر شد، گرم کردن زانو را متوقف کنید.

۵. ماساژ دادن زانو

ماساژ زانو ممکن است به تخلیه مایع مفصلی کمک کند. برای ماساژ زانو می‌توانید به مرکز ماساژ مراجعه کنید یا خودتان به آرامی زانوی خود را ماساژ دهید.

چه روش‌هایی برای جلوگیری از آب آوردن زانو وجود دارد؟

برای کاهش خطر درد و تورم زانو:

• ماهیچه‌های پا را قوی کنید. این امر به تقویت زانو و کاهش فشار روی مفصل زانو کمک می‌کند. فعالیت‌های تحمل وزن بدن مانند پیاده‌روی، دو و حتی باغبانی برای تقویت عضلات مناسب هستند.
• بیش از حد از زانو استفاده نکنید. گاهی با انجام فعالیت‌های سبک مانند شنا یا دوچرخه سواری به زانوی خود استراحت بدهید. اگر فعالیت‌های ورزشی را به تازگی آغاز کرده‌اید، به آرامی تمرینات خود را افزایش دهید.
• مراقب وزنتان باشید. با کنترل وزن می‌توانید فشار روی مفصل زانو و احتمال بروز آرتروز را به حداقل برسانید.

آیا خارج کردن آب زانو عوارض دارد؟

وقتی که زانو آب می‌‌‌آورد، پزشک متخصص ممکن است مایع مفصل زانو را با سرنگ بیرون بکشد. سپس این مایع را برای بررسی‌های ‌بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند. در واقع، پزشک به دنبال این است که با انجام این آزمایش‌ها، علت اصلی بروز بیماری را تشخیص داده و آن را به بهترین شکل درمان کند. بنابراین، نباید هیچ نگرانی بابت این موضوع داشته باشید. چرا که بیرون کشیدن آب زانو یا ارتروسنتز، یکی از اقدامات تشخیصی ضروری به شمار می‌‌‌آید.

عوارض آب آوردن زانو چیست؟

از جمله عوارض آب آوردن زانو می‌‌‌توان به کاهش حجم عضلانی اشاره کرد. تجمع مایعات در مفصل زانو ممکن است باعث وارد شدن آسیب به عضلات شود و درنتیجه ضعف و آتروفی عضلات را به دنبال خواهد داشت. از دیگر عوارض این بیماری رایج، ایجاد کیست بیکر در پشت زانو است که به‌موجب آن کیسه‌های ‌جداکننده استخوان زانو از عضلات و تاندون‌ها، از مایعات پر می‌‌‌شود.

کلام آخر

یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی که در مفصل زانو رخ می‌‌‌دهد، افیوژن یا آب آوردن زانو است. فشار زیاد به مفاصل باعث تجمع مایع اضافی در اطراف زانو می‌‌‌شود و در نتیجه در این ناحیه التهاب، درد و خشکی بروز پیدا می‌‌‌کند که از علائم اولیه این بیماری است. از این رو، در صورت مشاهده این علائم باید آن را با یک پزشک متخصص در میان بگذارید تا با به‌کارگیری بهترین روش‌های ‌تشخیصی مانند بررسی مایع مفصل زانو، تصویربرداری و ام آر آی، آن را درمان کند. به این منظور می‌‌‌توانید با مراجعه به وب سایت دکتر افشین طاهری اعظم جراح ارتوپد، فلوشیپ تعویض مفصل لگن و زانو نسبت به درمان فوری افیوژن یا آب آوردن زانو اقدام کنید.