فیزیوتراپی قبل و بعد از تعویض مفصل ران

زمانیکه با جراحی تعویض مفصل ران مواجه می‌شوید، ممکن است نگران مطلوب بودن نتیجه یا آمادگی‌های لازم قبل و بعد از جراحی باشید. فیزیوتراپی تأثیر بالایی در موفقیت جراحی تعویض مفصل ران دارد. 

جراحی تعویض مفصل هیپ یک عمل ایمن و بسیار موفق است. هر چند موفقیت طولانی‌مدت در این عمل بستگی به بیمار دارد. یکی از نکات مهم در حفظ نتیجه جراحی این است که عضلات اطراف مفصل هیپ باید پس از جراحی تقویت شوند و نیاز است که بیمار محدودیت‌های پس از جراحی را بداند و رعایت کند.

مفصل هیپ

مفصل هیپ، استخوان لگن را به استخوان فمور (ران) وصل می‌کند. هیپ از نوع مفاصل گوی و کاسه است چرا که سر استخوان فمور کروی بوده و در حفره استخوان هیپ قرار می‌گیرد. لیگامان‌ها، سر استخوان فمور را حمایت کرده و از جابجا شدن و در رفتن آن جلوگیری می‌کنند. برخلاف مفصل زانو، مفصل هیپ در جهت‌های مختلفی حرکت می‌کند و به پاها اجازه می‌دهد که حرکات‌ فلکشن / اکستنشن، ابدداکشن / ادداکشن و چرخش مدیال / لترال را انجام دهد. با این وجود، عضلات لگن و پاها هستند که حرکت را ممکن می‌سازند.

جراحی تعویض کامل مفصل هیپ

تعویض کامل مفصل هیپ، یک عمل جراحی بزرگ است که در آن یک گوی فلزی که بر روی یک میله قرار گرفته است جایگزین سر فرسوده استخوان فمور می‌شود. استابولوم نیز با یک بخش حفره مانند از جنس فلز یا پلاستیک خاص جایگزین می‌شود. در طول سال‌ها، تکنولوژی طراحی و ساخت هیپ مصنوعی به صورت قابل توجهی پیشرفت کرده است. امروزه طرح‌های بسیاری برای جایگزینی با مفصل هیپ و تعویض آن وجود دارد. اصولاً تعویض کامل هیپ به منظور تسکین درد، بازیابی حرکت مفصل و اصلاح هر گونه کوتاهی طول پا ارائه شده است.

همان‌طور که ذکر شد، هیپ مصنوعی شامل دو بخش گوی و کاسه است که انجام بسیاری از حرکات را ممکن می‌سازد هر چند نمی‌تواند همانند هیپ طبیعی عمل کند. عضلات پاها موجب نگهداشتن هیپ مصنوعی شده و اجازه جابجا شدن به آن نمی‌دهند. به همین دلیل است که تقویت عضلات پا (به طور خاص در محدوده هیپ) پس از جراحی تعویض مفصل هیپ بسیار اهمیت دارد. چنانچه عضلات پا، ماه‌ها یا سال‌ها مورد استفاده قرار نگرفته باشد معمولاً ضعیف و دردناک می‌شود. در طول 8-6 هفته اول پس از جراحی، خطر جابجا شدن مفصل هیپ جدید در بالاترین حد است. برای جلوگیری از دررفتگی استخوان هیپ پس از جراحی بهتر است از یک بالش بین پاها استفاده شود تا پاها زیاد به هم نزدیک نشوند.

بلافاصله پس از جراحی، یک گُوِه بزرگ به نام بالش ابداکتور بین پاهای بیمار قرار خواهد گرفت. این امر جهت پیشگیری از دررفتگی ناشی از قرار گرفتن ضربدری پاها در مدت زمانی که فرد در بیمارستان بستری است، انجام می‌گیرد. بسیار مهم است که تا دو هفته پس از جراحی، ‌فرد هنگامی که دراز کشیده یا نشسته، به سمت جلو خم نشود. به مرور زمان که عضلات قوی‌تر می‌شوند، انجام اقدامات پیشگیرانه نامبرده دیگر مهم نخواهد بود.

فیزیوتراپی قبل از جراحی تعویض مفصل ران

ورزش ماهیچه‌های کلیدی اطراف ران و زانو برای توانبخشی تعویض مفصل ران نباید فراموش شود. با انجام چند تمرین روزانه می‌توانید موجب آماده‌سازی بدن، افزایش سطح سلامت عمومی و تسریع بهبودی بعد از تعویض مفصل ران شوید.

1- تمرینات کششی

کشش ماهیچه ران و ماهیچه‌های اطراف آن به تسریع بهبودی بعد از تعویض مفصل ران کمک می‌کند.

2- عادت کردن به روش‌های درمانی گرم و سرد

استفاده از کمپرس گرم و سرد موجب کاهش درد بعد از جراحی می‌شود. ممکن است به چسب‌های گرم‌کننده کاهنده درد نیز نیاز داشته باشید. برای کسب آمادگی‌های لازم قبل از جراحی تعویض مفصل ران انجام تمرینات زیر به مدت 10 تا 15 دقیقه و دو بار در روز توصیه می‌شود:

• مچ پا
• ماهیچه چهارسر ران
• ماهیچه سرین
• پاشنه پا
• نگه داشتن مفصل ران دور از محور بدن
• کشش عضله ران در حالت ایستاده

فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل ران

ورزش منظم به بازگرداندن قدرت و تحرک عضله ران و تسریع روند بهبودی بعد از جراحی تعویض مفصل ران کمک می‌کند. تمرینات زیر موجب افزایش گردش خون به پاها می‌شود و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند:

1- حرکت پمپی مچ پا

به آرامی پای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید و این کار را چندین بار در روز به مدت 5 تا 10 دقیقه انجام دهید. این ورزش را بلافاصله بعد از تعویض مفصل ران تا زمان بهبودی کامل انجام دهید

2- چرخش مچ پا

مچ پای خود را به سمت داخل و خارج حرکت دهید. هر چرخش را 5 بار تکرار کنید و این تمرین را 3 تا 4 بار در روز انجام دهید.

3- خم کردن زانو در حالت خوابیده

پا را در امتداد باسن دراز کرده و سپس درحالیکه پاشنه پا روی زمین قرار دارد، زانوی خود را خم کنید. از خم شدن زانو به سمت داخل پا جلوگیری کنید و برای مدت 10 تا 15 ثانیه زانو را در حداکثر حالت خمیدگی قرار داده و بعد از آن پا را دراز کنید. 3 تا 4 بار در روز این کار را انجام دهید.

4- انقباضات باسن

10 بار به مدت 5 ثانیه عضله باسن را منقبض کنید. این کار را 3 تا 4 بار در روز انجام دهید.

5- ورزش‌های دور از محور بدن

در حالت خوابیده، تا جایی که می‌توانید پا را از بدن خود دور کنید.

6- تمرینات عضله چهارسر ران

برای 5 تا10 ثانیه عضلات ران خود را سفت کرده و زانو را صاف نگه دارید. این کار را 10 بار به مدت 10 دقیقه انجام دهید و یک دقیقه استراحت کنید. تا زمانیکه احساس خستگی در ناحیه ران کنید، این کار را ادامه دهید.

7- بالا نگه داشتن مستقیم پا

برای مدت 5 تا 10 ثانیه عضله ران و زانوی خود را به صورت مستقیم سفت کرده و بالا برده و سپس به آرامی پایین بیاورید. این کار را تا احساس خستگی در ران انجام دهید. با این حال مشورت با متخصص ارتوپد برای مراقبت قبل و بعد از جراحی تعویض مفصل ران ضروری است.

همچنین پس از عمل بیمار می‌تواند با راهنمایی فیزیوتراپیست، برنامه ورزشی خود را که شامل موارد زیر است، شروع کند:

• ورزش‌های تنفسی برای پیشگیری از مشکلات قفسه سینه پس از بیهوشی
• ورزش‌های قوزک پا برای پیشگیری از مشکلات گردش خون
• ورزش‌های هیپ و زانو برای حفظ نیروی عضله و حرکت مفصل
• راهنمای راه رفتن با وسایل کمکی