مایعی به نام سینوویال در مفصل زانو جریان دارد. این مایع با نرم کردن مفصل از ساییده شدن نواحی مختلف روی هم جلوگیری می‌کند. تولید بیش از حد مایع سینوویال، آب آوردن زانو نام دارد. در این صورت مایع اضافی در کیسه بورسا در پشت زانو جمع شده و کیست بیکر ایجاد می‌شود.
کیست بیکر چیست؟
وقتی پشت زانو دچار تورم یا برآمدگی می‌شود، یکی از احتمالات شایع، وجود کیست بیکر است. این کیست، که با نام «کیست پوپلیتئال» نیز شناخته می‌شود، در واقع کیسه‌ای پر از مایع مفصلی است که درست در پشت زانو شکل می‌گیرد. علت اصلی تشکیل آن معمولاً تجمع مایع مفصلی اضافه به دلیل التهاب یا آسیب درون زانوست.
شاید ظاهر این کیست نگران کننده باشد، اما در بسیاری از موارد خوش خیم است و تنها زمانی خطرناک می‌شود که با درد شدید، محدودیت حرکتی یا علائم دیگر همراه شود. دانستن اینکه دقیقاً با چه چیزی طرف هستید، اولین قدم برای درمان مؤثر و آرامش خاطر است. در ویکی پدیا تعریف کیست بیکر اینطور گفته شده:
A Baker's cyst, also known as a popliteal cyst, is a type of fluid collection behind the knee.Often there are no symptoms. If symptoms do occur these may include swelling and pain behind the knee, or knee stiffness.
کیست بیکر که با نام کیست پوپلیتئال نیز شناخته می‌شود، نوعی تجمع مایع در پشت زانو است. اغلب هیچ علامتی ندارد , در صورت بروز علائم، ممکن است شامل تورم و درد پشت زانو یا سفتی زانو باشد
چه کسانی بیشتر در معرض این کیست هستند؟
کیست بیکر به طور خاص در افرادی دیده می‌شود که مشکلات زمینه‌ای در مفصل زانو دارند. آرتروز، آسیب‌های ورزشی، یا بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی می‌توانند خطر ابتلا به این کیست را بالا ببرند. حتی افرادی که به دلیل سبک زندگی‌شان دچار فشارهای مکرر روی زانو هستند مثل ورزشکاران حرفه‌ای، کارگران یا افرادی که زیاد پیاده روی می‌کنند ممکن است روزی با این برآمدگی در پشت زانویشان روبه رو شوند.
اگرچه این بیماری بیشتر در افراد میانسال دیده می‌شود، اما گاهی در کودکان نیز به خصوص در صورت وجود مشکلات مادرزادی مفصل زانو رخ می‌دهد. شناخت این گروه‌های در معرض خطر، به ما کمک می‌کند بهتر به زانوهایمان گوش کنیم و زودتر سراغ راه‌های پیشگیری یا درمان برویم.
علائم کیست بیکر
گاهی اوقات کیست بیکر آن‌قدر بی‌سروصدا رشد می‌کند که تا مدت‌ها هیچ نشانه‌ای از خودش بروز نمی‌دهد. اما وقتی علائم ظاهر شوند، معمولاً به شکل احساس فشار یا سنگینی در پشت زانو شروع می‌شود. در موارد شدیدتر، فرد ممکن است هنگام خم یا صاف کردن زانو، احساس درد یا کشش ناخوشایند داشته باشد انگار چیزی مانع حرکت طبیعی مفصل شده باشد.
تورم مشهود در پشت زانو، خشکی مفصل، محدودیت در دامنه حرکتی، و در موارد نادر، درد کشیده‌شده تا ساق پا، از جمله نشانه‌هایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. مخصوصاً اگر این علائم ناگهانی و همراه با قرمزی یا گرمای غیرطبیعی در پا ظاهر شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. بدن ما معمولاً با زبان درد و تورم، از درون هشدار می‌دهد؛ فقط کافی‌ست آن را جدی بگیریم.
چه عواملی ممکن است باعث ایجاد کیست بیکر شوند؟
- جراحت؛ آسیب یا تروما در زانو باعث تولید مایع اضافی می‌شود
- پارگی غضروف؛ غضروف لایه نازکی است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند
- آتروز؛ روماتیسم و استئوآرتریت می‌توانند باعث ایجاد کیست بیکر شوند
- عفونت؛ عفونت با تولید مایع اضافی در اطراف مفصل زانو همراه است
- دلایل ناشناخته؛ در برخی موارد هیچ علت آشکاری برای ایجاد کیست بیکر یافت نمی‌شود
آیا کیست بیکر همیشه خطرناک است؟
در بیشتر موارد، کیست بیکر یک عارضه‌ی خوش‌خیم است که تنها به‌صورت یک تورم نرم در پشت زانو ظاهر می‌شود. اما این به آن معنا نیست که همیشه باید آن را بی‌اهمیت تلقی کرد. در مواردی که کیست بزرگ‌تر می‌شود یا به عصب‌ها و رگ‌های پشت زانو فشار می‌آورد، ممکن است فرد با درد، گزگز، بی‌حسی یا حتی احساس گرفتگی در ساق پا مواجه شود.
یکی از نگرانی‌های جدی در مورد کیست بیکر، احتمال پاره شدن آن است. اگر کیست پاره شود، مایع درون آن به پایین پا نفوذ می‌کند و علائمی شبیه به ترومبوز ورید عمقی (DVT) به وجود می‌آورد، یعنی همان لخته‌ی خطرناکی که می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. بنابراین، تشخیص درست و پیگیری به‌موقع، حتی در ظاهر ساده‌ترین تورم‌ها، نقش حیاتی در سلامت فرد دارد.
عوارض جانبی ناشی از کیست بیکر چیست؟
معمولاً کیست بیکر خطرناک نیست. ولی با ناراحتی‌هایی مانند تورم، درد و احساس سفتی در زانو همراه است. تخلیه مایع اضافه، اولین قدم برای درمان کیست بیکر است.
تقریباً یک سوم از موارد به این ترتیب درمان می‌شوند. ولی اگر مشکلات زانو باعث ایجاد کیست بیکر شده باشد، تخلیه مایع بدون اقدام درمانی جدی چاره‌ساز نیست. اگر بیماریِ مربوط به زانو درمان نشود، بعد از مدتی کیست بیکر دوباره برمی‌گردد. در موارد نادر با وجود درمان علت بروز کیست بیکر، باز هم این کیست از بین نمی‌رود. در این موارد می‌توان از جراحی برای برداشتن کیست بیکر استفاده کرد.
از طرف دیگر، احتمال پارگی کیست بیکر نیز وجود دارد. این امر سبب تورم و درد ناگهانی در ساق پا می‌شود. نباید کیست بیکر پاره شده را با لخته خونی یا ترومبوز ورید عمقی که نیاز به اقدامات پزشکی فوری دارد اشتباه گرفت. البته تفکیک این دو بیماری از هم در ظاهر کار دشواری است.
کلام پایانی
درمان کیست بیکر بسته به شدت علائم، اندازه‌ی کیست و دلیل زمینه‌ای آن، متفاوت است. در بسیاری از موارد که کیست کوچک است و درد یا محدودیت حرکتی ایجاد نکرده، درمانی نیاز نیست و پزشک فقط پیگیری منظم را توصیه می‌کند. اما اگر کیست باعث ناراحتی شود، اولین قدم درمان‌های غیرجراحی است: استراحت دادن به پا، استفاده از کمپرس سرد، داروهای ضدالتهاب و گاهی فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف زانو.
در برخی شرایط، پزشک ممکن است از آسپیراسیون (کشیدن مایع داخل کیست با سوزن) یا تزریق کورتون برای کاهش التهاب استفاده کند. با این حال، اگر کیست به طور مکرر عود کند یا درد شدیدی ایجاد کند، گزینه‌ی جراحی هم مطرح می‌شود.
نکته مهم این است که درمان کیست بیکر فقط به رفع علائم آن محدود نمی‌شود، بلکه باید علت زمینه‌ای مثل آسیب‌های منیسک، آرتروز یا التهاب مفصلی را هم شناسایی و درمان کرد. اینجا جراح لگن یا جراح ارتوپد نقش کلیدی پیدا می‌کند تا نه تنها کیست بلکه عامل اصلی ایجاد آن را هدف بگیرد.
