مفصل مصنوعی لگن؛ راه درمان آسیب‌های لگن
آسیب‌دیدگی مفصل لگن یکی از معضلاتی است که افراد زیادی با آن درگیر هستند. این عارضه به دلایل متعددی به وجود می‌آید. از جمله این دلایل می‌توان به سقوط از ارتفاع یا تصادف، بیماری مادرزادی و آرتروز لگن اشاره کرد. امروزه برای درمان آسیب‌های لگن، از مفصل مصنوعی یا پروتز لگن یا ایمپلنت لگن استفاده می‌شود. گاهی اوقات بعد از جراحی لگن و قرار دادن پروتز در آن، بیمار دچار مشکلاتی می‌شود که جراح را مجبور به تعویض مجدد پروتز لگن یا ریویژن لگن او می‌کند. اما سوال این است که طول عمر پروتز لگن چقدر است؟ جنس این مفصل مصنوعی از چیست؟ در این مطلب به این سوالات پاسخ خواهیم داد و با پروتز لگن، طول عمر پروتز لگن با عوامل موثر بر طول عمر مفصل مصنوعی لگن و ساختار آن بیشتر آشنا می‌شویم.
ساختار پروتز لگن
امروزه علم پزشکی به مرحله‌ای از پیشرفت رسیده است که انواع مختلفی از مفاصل مصنوعی ران و لگن تولید می‌شوند و با توجه به نیاز بیمار از آنها استفاده می‌شود. قسمت اصلی ساختار پروتز لگن را یک گوی فلزی تشکیل می‌دهد که در واقع به جای سراستخوان ران قرار می‌گیرد. این گوی فلزی به وسیله زائده‌ای به نام دسته یا Stem به تنه استخوان متصل می‌شود. دسته پروتز داخل کانال مرکزی استخوان ران قرار می‌گیرد و این دو را محکم به هم وصل می‌کند.
بعضی از جراحان از پروتزهای یک تکه استفاده می‌کنند. ساختار این پروتزها به این گونه است که گوی و دسته به هم متصل و یک پارچه هستند. برخی دیگر از جراحان از پروتزهای دو تکه استفاده می‌کنند. در این پروتزها گوی فلزی از دسته جدا می‌شود. در بعضی از پروتزها هم گوی فلزی دو تکه است. یعنی یک گوی کوچک در داخل یک گوی بزرگ قرار دارد که در داخل آن می‌چرخد. گوی کوچک به دسته وصل شده و گوی بزرگ در محل سراستخوان قرار می‌گیرد. به این دسته از پروتزها، پروتز دوقطبی هم می‌گویند.
انواع مفصل مصنوعی لگن
امروزه در همه جای دنیا برای درمان آسیب‌دیدگی‌های لگن و ران از مفاصل مصنوعی استفاده می‌شود. این روش درمان بسیار موثر است و طول عمر پروتز لگن مورد استفاده بسیار بالا است. به طور کلی پروتزهای لگن به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- پروتز سیمانی
- پروتز غیرسیمانی
هر کدام از انواع پروتز ویزگی‌ها و خصوصیات خود را دارند. در ادامه مطلب به این دو دسته از پروتزها می‌پردازیم.
پروتز سیمانی
در پروتزهای سیمانی، قطعه‌های پروتز یعنی گوی و دسته به وسیله سیمان استخوانی به استخوان‌ها وصل می‌شوند. سیمان استخوانی نوعی چسب مخصوص از جنس پلی آکریلات است که جراح ارتوپد از آن برای چسباندن قطعه‌های مفصل مصنوعی لگن به استخوان‌ها استفاده می‌کند. نحوه درست کردن سیمان استخوانی شبیه به درست کردن سیمان ساختمان است.
جراح با ترکیب کردن پودر و مایع مخصوص، سیمان استخوانی را درست می‌کند. حالت اولیه سیمان خمیری است اما بعد از چند دقیقه کاملا سفت و محکم می‌شود. سیمان استخوانی با قرار گرفتن در بین پروتز و استخوان، آنها را محکم به هم وصل می‌کند. این اتصال قوی به خاطر پر شدن حفره‌های استخوان به وسیله سیمان و چسبیدن به پروتز فلزی ایجاد می‌شود.
پروتز غیرسیمانی
در پروتزهای غیرسیمانی، معمولا کاسه پلی اتیلنی داخل کاسه فلزی را بدون استفاده از سیمان استخوانی و مستقیم در داخل استخوان لگن قرار می‌دهند. در پروتزهای بدون سیمان، جراح در سطح فلز سوراخ‌های ریزی ایجاد می‌کنند که قطر آنها حدود یک هزارم میلیمتر است. زمانی که پروتز را در کنار استخوان قرار می‌دهند، سلول‌های استخوانی به مرور زمان داخل سوراخ‌های ریز ایجاد شده رشد می‌کنند و باعث استحکام اتصال پروتز و استخوان می‌شوند.
امروزه اکثر جراحان از پروتزهای غیرسیمانی استفاده می‌کنند. البته در بعضی موارد نیاز است که از پروتز سیمانی استفاده شود. گاهی اوقات پروتز غیرسیمانی را به وسیله پیچ و مهره به استخوان وصل می‌کنند. شرایط استخوان و لگن بیمار نیاز به پیچ و مهره را مشخص می‌کند. معمولا مواقعی که از پیچ و مهره استفاده نمی‌شود، کاسه فلزی پروتز را دقیقا اندازه درست می‌کنند که در استخوان بیمار چفت شود. در این صورت بعد از رشد سلول‌های استخوانی در حفره‌ها، پروتز در استخوان محکم می‌شود.
مواد سازنده پروتز لگن؛ عاملی موثر در طول عمر پروتز لگن
شکل پروتز لگن با توجه به مفصلی که باید به جای آن قرار بگیرد، متفاوت خواهد بود و ممکن است به شکل مفصل واقعی نباشد. اکثر قسمت‌های مفصل مصنوعی فلزی هستند، اما در ساخت آنها از بعضی مواد خاص مثل سرامیک و پلاستیک استفاده می‌شود. معمولا فلزی که در ساخت پروتز استفاده می‌شود یک آلیاژ است که برای اینکه درست کار کند باید استحکام زیادی داشته باشد. در صورت داشتن استحکام بالا پروتز می‌تواند تا مدت بسیار طولانی فشارهایی که به آن وارد می‌شود را بدون آسیب دیدن تحمل کند.
ویژگی مهمی که این آلیاژ باید داشته باشد انعطاف‌پذیری است. این ویژگی باعث می‌شود زمانی که با وارد شدن نیروی زیاد به استخوان و تغییر شکل آن، پروتز هم هماهنگ با استخوان تغییر شکل دهد. منعطف بودن پروتز باعث افزایش طول عمر پروتز لگن می‌شود. معمولا جنس دسته پروتز از تیتانیوم است و در شکل‌ها و طرح‌های محتلف ساخته می‌شود. گوی فلزی پروتز هم معمولا از آلیاژ کروم و کبالت ساخته می‌شود. البته در بعضی موارد از مواد سرامیکی مثل امسید آلومینیوم یا اکسید زیرکونیم برای ساخت گوی استفاده می‌شود.
سطح گوی فلزی را معمولا صاف و صیقلی می‌سازند تا بتواند به آسانی داخل کاسه بچرخد. در ساخت کاسه فلزی که در داخل استخوان چفت می‌شود معمولا از آلیاژ تیتانیوم و وانادیوم استفاده می‌شود. داخل این کاسه لایه‌ای قرار می‌دهند که سر پروتز به آن می‌چسبد و ساییده می‌شود. معمولا جنس لایه داخل کاسه پلی ایتیلن است، اما در بعضی موارد از سرامیک یا فلز هم در ساخت آن استفاده می‌شود.
عوامل موثر دیگر در طول عمر مفصل مصنوعی لگن
طول عمر پروتز لگن به عوامل مختلفی وابسته است. مهمترین عاملی که باعث افزایش طول عمر پروتز لگن می‌شود، مهارت جراح در درست کار گذاشتن مفصل مصنوعی در استخوان لگن است. اگر مفصل مصنوعی درست کار گذاشته نشود، چند سال بیشتر دوام نخواهد داشت. اگر جراح ماهر این کار را اصولی و با تکنیک انجام دهد، طول عمر مفصل مصنوعی لگن تا چند دهه (حدودا سه دهه و بیشتر) افزایش پیدا می‌کند.
طبق تجارب به دست آمده درباره ماندگاری پروتز لگن، افراد حدودا ۶۰ سال به بالایی که عمل جراحی تعویض مفصل لگن را انجام داده‌اند، مفصل مصنوعی بین ۲۵ تا 35 سال دوام داشته است. همچنین پروتز مصنوعی در بیشتر از 95 درصد این افراد مشکلی ایجاد نکرده و حتی در بعضی موارد تا زمان فوت بیمار و بعد از فوت هم پروتز لگن سالم بوده است. همانطور که گفتیم طول عمر پروتز لگن به عوامل مختلفی بستگی دارد. برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از:
- مهارت جراح در کارگذاری مناسب پروتز
- استفاده از پروتز مناسب
- سن بیمار
- مقدار فعالیت بیمار
- بیماری‌های زمینه‌ای
- بروز احتمالی عوارض پس از جراحی
عمر مفید پروتز لگن
به طور کلی اگر مفصل مصنوعی درست کار گذاشته شود معمولا تا حدود 30 سال عمر مفید خواهد داشت. البته امروزه در علم پزشکی شاهد پیشرفتهای چشمگیری بوده‌ایم. این پیشرفت‌ها باعث شده تا مفاصل مصنوعی بهتر و کارآمدتری تولید شود، به طوری که طول عمر آنها به ۳۰ سال و بیشتر می‌رسد.
گاهی اوقات به دلایل مختلفی مفصل مصنوعی کار گذاشته شده دچار مشکل می‌شود و باید ان را بایک پروتز جدید جایگزین کرد. این کار با جراحی مجدد مفصل انجام می‌شود. به تعویض مجدد مفصل، عمل جراحی ریویژن مفصل مصنوعی گفته می‌شود. این عمل بیشتر در افراد جوان‌تر و فعال‌تر رخ می‌دهد چون این افراد تحرک بیشتری دارند، در نتیجه فشار روی مفاصل بیشتر می‌شود و نهایتا طول عمر پروتز لگن کاهش پیدا می‌کند. به همین علت معمولا برای افارد جوان‌تر از پروتزهایی استفاده می‌شود که سطوح ان در برابر سایش مقاومت بیشتری داشته و طول عمر آنها بیشتر باشد.
چگونه طول عمر پروتز لگن را افزایش دهیم؟
برای اینکه بتوانید طول عمر پروتز لگن خود را افزایش دهید، باید با اقدامات مراقبتی در این زمینه آشنا باشید. اگر این موارد را رعایت کنید، طول عمر مفصل مصنوعی لگن شما بیشتر می‌شود. برخی از این نکات عبارتند از:
- وزن خود را کاهش دهید، حتی اگر وزن بدن شما طبیعی باشد. هر چه وزن کمتر داشته باشید، مفصل فشار کمتری را تحمل می‌کند و درنتیجه عمر آن بیشتر خواهد شد
- از ورزش های شدید دوری کنید. ورزش هایی که در آنها تجرک زیاد دارید و به مفاصل فشار زیاد و نگهانی وارد وارد می‌شود عمر پروتز را کاهش می‌دهد
- سعی کنید که عضلات و ماهیچه‌های بدن به ویژه لگن و ران خود را تقویت کنید. ضعیف شدن عضلات و ماهیچه‌های اطراف مفصل فشار روی پروتز را بیشتر می‌کنند و عمر مفصل را کاهش می‌دهند.
مفصل مصنوعی لگن و ران؛ راهی موثر برای خلاصی از دردها
آسیب‌دیدگی مفاصل لگن و ران معمولا با درد شدید همراه است. برای خلاص شدن از شر این مشکل، بهترین راه تعویض مفصل لگن است که این کار با جراحی انجام می‌شود. برای این کار، جراحان ارتوپدی از پروتز یا مفصل مصنوعی لگن استفاده می‌کنند. این مفاصل معمولا فلزی هستند و از یک سری آلیاژ ساخته می‌شوند. طول عمر پروتز لگن به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این مطلب به برخی از آنها اشاره کردیم. همچنین راهکارهایی را برای افزایش طول عمر مفصل مصنوعی معرفی کردیم. برخی از این راهکارها تقویت ماهیچه‌ها و عضلات اطراف مفصل، کاهش وزن و دوری از ورزش‌های شدید هستند. برای آگاهی از راهکارهای دیگر برای افزایش طول عمر پروتز لگن با پزشک متخصص و جراح ارتوپد مشورت کنید.
