بدن به طور مداوم بافت‌های استخوانی را بازسازی و ترمیم می‌کند، ولی اختلالات مختلفی وجود دارند که با آسیب به استخوان‌ها، منجر به ایجاد ضایعات استخوانی می‌شوند. ضایعات استخوانی می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند. بیماران ممکن است در اثر درد شدید یا شکستگی به پزشک مراجعه کنند و متوجه ضایعات استخوانی شوند یا به صورت اتفاقی در تصویربرداری‌هایی که برای بیماری‌های دیگر انجام می‌دهند، ضایعات استخوانی مشخص شوند.
متخصصین کودک برای تشخیص ضایعات استخوانی باید با علائم بالینی و ارزیابی‌های اولیه درد استخوان در کودکان آشنا باشند. ما در اینجا درباره انواع ضایعات استخوانی، علت بروز آن‌ها، تشخیص و بیماری‌های مرتبط با آن صحبت می‌کنیم.
انواع ضایعات استخوانی
ضایعات استخوانی، نواحی غیر طبیعی در استخوان هستند که معمولا در تصویربرداری‌های X-ray یا MRI مشخص می‌شوند. ضایعات استخوانی لوسنت در اثر پیشرفت سریع آسیب‌های استخوانی ایجاد می‌شوند، در حالی که ضایعات اسکلروتیک که ضایعاتی با دیواره مشخص هستند، بسیار آرام پیشرفت می‌کنند و به استخوان اجازه می‌دهند بافت استخوانی آسیب دیده را از بین ببرد.
ضایعه لیتیک و اسکلروتیک چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، ضایعات استخوانی، تغییراتی هستند که در ساختار طبیعی استخوان رخ می‌دهند و بسته به نوعشان می‌توانند تأثیرات متفاوتی بر سلامت بدن داشته باشند. دو نوع مهم از این ضایعات، ضایعات لیتیک و ضایعات اسکلروتیک هستند. برای درک بهتر این مفاهیم، بیایید ابتدا به تفاوت‌های اصلی بین این دو نوع بپردازیم.
ضایعه استخوانی لیتیک:
ضایعات لیتیک زمانی رخ می‌دهند که نواحی خاصی از استخوان به دلیل تحلیل یا تخریب از بین می‌روند. این نوع ضایعه معمولاً در تصاویر رادیولوژی به صورت نواحی تیره تر دیده می‌شود، زیرا تراکم استخوان در این ناحیه کاهش یافته است. ضایعات لیتیک ممکن است با علائمی مانند درد یا ضعف استخوان همراه باشند و در موارد شدید، خطر شکستگی را افزایش دهند.
علل اصلی این ضایعات شامل:
- بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان یا هایپرپاراتیروئیدیسم،
- سرطان‌های متاستاتیک که استخوان را درگیر می‌کنند،
- عفونت‌هایی که منجر به تحلیل استخوان می‌شوند،
ضایعه استخوانی اسکلروتیک:
ضایعه اسکلروتیک برعکس ضایعه لیتیک است. این ضایعات به دلیل افزایش تراکم استخوان در یک ناحیه خاص به وجود می‌آیند. در تصاویر رادیولوژی، این نواحی روشن‌تر از استخوان‌های سالم دیده می‌شوند. ضایعات اسکلروتیک ممکن است بدون علامت باشند، اما در مواردی نیز می‌توانند باعث درد یا ناراحتی شوند.
دلایل رایج بروز این نوع ضایعه:
- پاسخ بدن به آسیب یا التهاب،
- متاستاز برخی سرطان‌ها مانند سرطان پروستات،
- بیماری‌های ژنتیکی مانند استئوپتروزیس.
تشخیص ضایعات لیتیک و اسکلروتیک اهمیت زیادی دارد، زیرا هر کدام ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشند. متخصص ارتوپد معمولاً با استفاده از رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی این ضایعات را شناسایی می‌کند و در صورت نیاز، آزمایشات تکمیلی مانند بیوپسی را تجویز می‌کند.
به نقل از وبسایت radiopaedia:
Lytic bone lesions represent areas of bone destruction caused by disease or trauma, whereas sclerotic lesions indicate increased bone density as a result of abnormal bone remodeling
ضایعات استخوانی لیتیک نشان دهنده مناطقی استخوان هستند که به دلیل بیماری یا آسیب تخریب شده‌اند، در حالی که ضایعات اسکلروتیک نشان دهنده افزایش تراکم استخوان به دلیل بازسازی غیرطبیعی استخوان هستند.
علت ایجاد ضایعات استخوانی
ضایعات در استخوان به دو دسته سرطانی و غیرسرطانی تقسیم می‌شوند. علت ایجاد ضایعات استخوانی سرطانی، متاستاز استخوان یا سرطان اولیه استخوان است. سرطان اولیه استخوان نوعی سرطان است که از ابتدا در استخوان به وجود می‌آید، در حالی که متاستاز استخوان، سرطانی است که از نواحی دیگر بدن به استخوان منتشر شده است. ضایعات استخوانی غیر سرطانی می‌توانند در اثر عفونت، التهاب استخوان یا تومورهای استخوانی خوش‌خیم ایجاد شوند.
نحوه تشخیص ضایعات استخوانی
معمولا علت ضایعات استخوانی با استفاده از بیوپسی (نمونه‌برداری) استخوان مشخص می‌شود. در این فرآیند با استفاده از یک سوزن بلند بخش کوچکی از استخوان برداشته می‌شود. سپس این نمونه استخوان برای تعیین علت جراحت استخوانی تحلیل و بررسی می‌شود. در نمونه‌برداری‌های بزرگ ممکن است بیوپسی استخوان تحت بیهوشی عمومی صورت گیرد. اگر نتیجه نمونه‌برداری بیانگر سرطان یا رشد غیر طبیعی باشد، برای برداشتن استخوان جراحی انجام می‌شود.
بیماری‌هایی که سبب ایجاد تومور یا ضایعات استخوانی می‌شوند:
- کوکسیدیومایکوزیس یا تب دره (نوعی عفونت قارچی)
- سارکوم یوئینگ (سرطان استخوان در کودکان)
- فیبروم (تومور خوش‌خیم)
- هیستوپلاسموزیس (نوعی عفونت قارچی)
- مولتیپل میلوما (سرطان مغز استخوان که سلول‌های پلاسما را نیز درگیر می‌کند)
- سل
- استئوبلاستوما (تومور استخوانی خوش‌خیم)
- استئوئید استئوما (تومور استخوانی خوش‌خیم)
- استئومالاسیا (نرمی استخوان در اثر کمبود ویتامین D)
- استئومیلیت (عفونت استخوان)
- استئوسارکوم (تومور سرطانی استخوان که معمولا در دوره بلوغ ظاهر می‌شود)
- استئیت فیبروزا (نرمی استخوان‌ها در اثر پرکاری غده پاراتیروئید)
- نرمی استخوان یا راشیتیسم (تضعیف استخوان‌ها در اثر کمبود کلسیم، ویتامین D و فسفر)
بیوپسی استخوان، جراح را نسبت به وضعیت داخلی استخوان آگاه می‌کند. به این ترتیب اگر بیمار در اثر بیماری‌های عفونی مانند استئومیلیت (التهاب استخوان) در معرض خطر قطع عضو قرار گیرد، با نمونه‌برداری و تشخیص به موقع بیماری، رسیدگی‌های لازم انجام شده و از قطع عضو جلوگیری می‌شود.
