درد لگن مشکلی است که بسیاری از ما در طول زندگی ممکن است با آن مواجه شویم. از آنجایی که استخوان لگن (تشکیل شده از دو استخوان نیم لگن یا پلویس یا پلویک) و مفاصل آن در بسیاری از کارهای روزمره ما درگیر هستند، درد در ناحیه لگن می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. هنگامی که راه می‌رویم، می‌دویم، ورزش می‌کنیم و یا حتی هنگامی که می‌نشینیم، استخوان لگن، مفاصل آن و ماهیچه‌های ناحیه باسن (عضلات سرینی) درگیر هستند. بروز اختلال در هر کدام از آنها می‌تواند سبب بروز درد در ناحیه لگن شود و مشکلات زیادی برای ما ایجاد کند.
علل درد لگن چیست؟
درد لگن از رایج‌ترین مشکلات مربوط به دستگاه اسکلتی عضلانی بدن است که معمولا در سنین بین 40 تا 60 سالگی رخ می‌دهد. این درد آزاردهنده دلایل مختلفی دارد و ممکن است به شکل حاد و ناگهانی و یا تدریجی ایجاد شود. با وجود اینکه درد لگن در بسیاری از موارد با مفصل گوی و کاسه در ارتباط است اما مشکلات سایر اجزای تشکیل‌دهنده لگن هم می‌توانند در بروز این درد موثر باشند. به بیانی دیگر وجود هر نوع التهاب در بخش‌های مختلف لگن می‌تواند باعث احساس ناراحتی در ران‌ها، زانوها و کمر شما شود.
درد در ناحیه لگن می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که بسته به آنها روش‌های درمان آن نیز متفاوت خواهد بود. گاهی مشکل با ورزش کردن و تمرینات فیزیوتراپی ساده حل می‌شود و گاهی هم مشکل آنقدر جدی است که کار به عمل جراحی کشیده می‌شود. پس باید درد در ناحیه لگن و باسن را جدی گرفت و برای تشخیص علت آن به جراح ارتوپد مراجعه کرد.
این درد می‌تواند ناشی از اختلال در عملکرد عضلات سرینی باسن، اضافه وزن، آسیب دیدگی استخوان لگن و مفاصل آن و یا بیماری‌هایی مانند آرتروز و رماتیسم مفصلی باشد. در این قسمت به بررسی هر یک از این موارد و راهکارهای پیشگیری از آنها می‌پردازیم.
اضافه وزن
مشکلاتی که اضافه وزن و یا چاقی مفرط برای بدن ایجاد می‌کنند، بسیار زیاد هستند. تقریبا در هر مشکلی که فکرش را بکنید اضافه وزن دخیل است. احساس درد در ناحیه لگن نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ اضافه وزن می‌تواند با فشار آوردن بیش از حد به استخوان‌ها و مفاصل لگن باعث بروز درد در این ناحیه و یا حتی آسیب دیدن مفاصل شود. از این رو یکی از راهکارهای پیشگیری از بروز درد لگن کاهش وزن اصولی و تحت نظر پزشک تغذیه است.
آسیب بافتی به استرین و اسپرین
یکی دیگر از علت های درد لگن بروز دو آسیب بافتی دردناک به نام استرین و اسپرین است که می‌تواند بر اثر ضربه، زمین‌خوردگی و یا آسیب‌های ورزشی ایجاد شوند. استرین به دلیل آسیب و التهاب عضلات و تاندون‌ها اتفاق می‌افتد و اسپرین هم به آسیب رباط یا لیگامان مربوط است. مفصل لگن در طول روز طی فعالیت‌های مختلفی مانند راه رفتن و پریدن، وزن زیادی را عموما متحمل می‌شود.
توجه داشته باشید که عضلات، تاندون‌ها و لیگامان‌ها به گونه‌ای از نظر فیزیولوژیکی طراحی شده‌اند که از مفاصل در مقابل فشار وزن محافظت می‌کنند. حال در صورتی که این ساختارها ملتهب شوند، لگن نمی‌تواند به شکل طبیعی عملکرد طبیعی خود را حفظ کند و دچار انواع آسیب‌ها و دردها می‌شود. درد نشات گرفته از کشیدگی و پارگی رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات معمولا بسیار شدید است و بلافاصله هم احساس می‌شود.
اختلال در عملکرد ماهیچه‌ها
گاهی اوقات احساس درد در ناحیه لگن به علت گرفتگی عضلات باسن یا عضلات اطراف مفصل لگن است. گرفتگی عضلات این ناحیه می‌تواند با فشار آوردن بر مفصل حساس لگن سبب بروز درد شود. همچنین ضعف عضلات و یا کشیدگی آنها ممکن است اعمال مفصل لگن حین انجام کارهای روزمره را دچار مشکل کرده و باعث ایجاد درد لگن شود.
می‌توانید برای پیشگیری از این مشکل به صورت روزانه ورزش‌هایی که منجر به تقویت عضلات باسن و پا می‌شود را زیر نظر متخصص یا مربی باشگاه انجام دهید. از جمله این ورزش‌ها می‌توان به پیاده روی، اسکات، دوچرخه سواری و یا پلانک‌های مختلف اشاره کرد.
تاندینوپاتی
بیماری‌ها و اختلالات مربوط به تاندون، تحت عنوان تاندینوپاتی شناخته می‌شوند. تاندون‌های لگن، عضلات سرینی را به لگن وصل می‌کنند و به لگن ثبات می‌بخشند. همچنین طی حرکات و فعالیت‌های روزمره مثل راه رفتن و بالا رفتن از پله از لگن محافظت می‌کنند.
تاندون‌های لگن ممکن است به دلیل اعمال وزن و فشار زیاد و عدم استراحت دچار التهاب، نیم پارگی یا پارگی شوند. انداختن یک پاروی پای دیگر و نشستن طولانی مدت در این وضعیت یا انداختن وزن روی یک پا هنگام ایستادن از دیگر عوامل تاندینوپاتی و درد لگن هستند.
انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین
ورزش‌های سنگین و تمرینات شدید مثل فوتبال و دو در صورت عدم برخورداری از آمادگی جسمانی کافی می‌توانند باعث بروز درد در ناحیه لگن شوند. تغییر در تمرینات همیشگی و شروع فعالیت ورزشی جدید نیز می‌تواند فرد را مستعد آسیب یا درد لگن کند. درد لگن به دنبال ورزش می‌تواند بر اثر عوامل مختلف مثل التهاب بورس‌ها، تاندینوپاتی و آسیب به نوار خاصره‌ای درشت‌نی یا نوار متصل‌کننده لگن به استخوان درشت‌نی ایجاد شود.
سندروم درد تروکانتر بزرگ
عضلات باسن تحت عنوان ماهیچه‌های سرینی شناخته می‌شوند. ضعف در این عضلات باعث کاهش ثبات لگن می‌شود. در این وضعیت، اجزای جلویی لگن وارد فعالیت جبرانی می‌شود تا از مفاصل محافظت کنند و ثبات لگن را افزایش دهند. این مساله، تاندون‌های متصل کننده عضلات سرینی به لگن را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث اختلالی به نام نشانگان درد و تروکانتر بزرگ می‌شود.
تروکانتر در قسمت بالای استخوان ران قرار دارد و بخش اصلی استخوان لگن را تشکیل می‌دهد. در محل عبور عضلات و تاندون‌ها از این بخش استخوانی یک کیسه بورس قرار دارد که از عضلات و تاندون‌ها محافظت می‌کند. التهاب در این کیسه باعث نشانگان درد تروکانتر بزرگ یا بورسیت تروکانتریک می‌شود.
آسیب‌دیدگی استخوان یا مفصل لگن
درد لگن در برخی موارد می‌تواند به دلیل آسیب دیدگی استخوان لگن و یا مفاصل آن باشد. استخوان لگن بسیاری از افراد ممکن است در اثر آسیب‌های خارجی مثل تصادف و ضربه شدید یا انجام فعالیت‌های سنگین به صورت مداوم دچار آسیب شود. آسیب در استخوان لگن می‌تواند به صورت ضرب‌دیدگی، ترک‌خوردگی و یا شکستگی باشد. تراکم پایین استخوان باعث افزایش احتمال آسیب‌دیدگی استخوان‌ها می‌شود. از این رو تغذیه مناسب و مصرف کلسیم و ویتامین D به میزان کافی زیر نظر متخصص، احتمال آسیب دیدگی استخوان‌ها را کاهش می‌دهد.
همچنین آسیب دیدگی مفاصل نیز می‌تواند باعث بروز درد شدید در ناحیه لگن شود. مفاصل لگن از مهم‌ترین مفصل‌های بدن هستند که آسیب دیدن آنها باعث مشکلات جدی و اختلال شدید در اعمال روزمره ما شود. اگر مفصل لگن آسیب جدی ببیند ممکن است برای درمان آن به عمل جراحی تعویض مفصل ران نیاز شود.
بیماری آرتروز
بیماری آرتروز یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند باعث بروز درد در ناحیه لگن شود. این بیماری یک بیماری مفصلی است که در آن غضروف‌های سر استخوان‌ها در مفاصل از بین می‌رود. غضروف‌ها بافت‌های نرم و لغزنده‌ای هستند که در مفاصل وجود دارند و حرکت استخوان‌ها را تسهیل می‌کنند. در صورت از بین رفتن بافت غضروفی در مفاصل، استخوان‌ها حین حرکت به یکدیگر ساییده می‌شوند و فرد درد شدیدی احساس می‌کند.
درد در ناحیه لگن می‌تواند نشانه بیماری آرتروز در مفصل لگن باشد. آرتروز با درد شروع می‌شود و سپس سبب خشکی مفاصل (خشکی مفاصل به معنی سفت شدن آنها و اختلال در حرکت استخوان‌ها است) می‌شود. اگر بیماری آرتروز درمان نشود می‌تواند سبب تغییر شکل در ناحیه مفصل شود و سلامت فرد را به صورت جدی تهدید کند.
بیماری روماتیسم
روماتیسم بیماری دیگری است که همانند آرتروز سبب تخریب بافت غضروفی مفاصل می‌شود. در صورتی که مفاصل لگن دچار رماتیسم شوند، درد شدیدی در ناحیه لگن احساس می‌شود. تفاوت رماتیسم و آرتروز در این است که رماتیسم نوعی بیماری خودایمنی است. در بیماری‌های خودایمنی سلول‌های دستگاه ایمنی بدن بافت‌های خودی را بیگانه تشخیص می‌دهند و آنها را تخریب می‌کنند.
در بیماری رماتیسم بافتی که غضروف را در مفاصل تشکیل می‌دهد توسط سلول‌های ایمنی تخریب می‌شود و عدم تشکیل غضروف در مفاصل سبب ساییدگی استخوان‌ها و درد شدید می‌شود. از آنجایی که درد لگن می‌تواند نشانه بیماری‌های رماتیسم یا آرتروز باشد باید در صورت بروز این مشکل سریعا به پزشک مراجعه کنید تا علت درد را تشخیص دهد.
تاندونیت
التهاب تاندون یا تاندونیت که معمولا در اثر ورزش سنگین ایجاد می‌شود، یکی از دلایل اصلی لگن درد است. این بیماری بسیار دردناک است، ولی معمولا بعد از چند روز برطرف می‌شود.
بورسیت
بورس یا کیسه‌های کوچک مایعات فضای بین استخوان، ماهیچه و تاندون اطراف مفاصل را می‌پوشاند. التهاب این کیسه‌ها بورسیت نامیده می‌شود. بورس‌ها در نزدیکی مفاصل بزرگ مانند شانه، زانو، آرنج، مچ پا و مفصل لگن قرار دارند. وظیفه آنها کاهش ساییدگی در اطراف مفصل‌هاست. استفاده بیش از حد یا ضربه‌ی مستقیم به مفصل موجب التهاب بورس و بروز بورسیت می‌شود. بورسیت نیز یکی از علل متداول لگن درد است.
استئوآرتریت
استئوآرتریت موجب لگن درد خفیف و مداوم می‌شود. استئوآرتریت با شکنندگی و التهاب غضروف اطراف مفصل، موجب لگن درد می‌شود. این بیماری به مرور تشدید می‌شود و هیچ درمانی ندارد. این بیماری در افراد بالای ۶۵ سال یکی از علل اصلی لگن درد به شمار می‌آید.
شکستگی مفصل لگن
شکستگی لگن در بزرگسالان و افرادی که دچار پوکی استخوان هستند متداول است. پوکی استخوان موجب ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. این بیماری در میان زنان رایج است، ولی مردان بالای ۶۵ سال را نیز مورد حمله قرار می‌دهد. شکستگی مفصل لگن موجب لگن درد شدید و ناگهانی می‌شود و به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد. احتمال بروز عوارض جانبی مانند لخته شدن خون در پا نیز به دنبال شکستگی لگن افزایش می‌یابد.
زایمان و مشکلات کف لگن
لگن درد می‌تواند ناشی از هر قسمتی در استخوان لگن (pelvic) باشد. اگر لگن درد در دوره تخمک‌گذاری یا عادت ماهانه در کشاله ران حس شود، علت آن می‌تواند اندومتریوز یا فیبروز باشد. مشکلات اورولوژی و دستگاه گوارش مانند گاستروآنتریت و سرطان پروستات نیز می‌توانند سبب بروز دردهایی شوند که با لگن درد اشتباه گرفته شود.
پارگی لابروم
لابروم غضروف‌های کروی حول سوکت مفصل لگن است. این غضروف قرارگیری قسمت توپی مفصل لگن در سوکت را تضمین می‌کند. معمولا ورزشکاران و بالرین‌ها دچار پارگی لابروم می‌شوند. پارگی لابروم موجب لگن درد ، درد در کشاله ران، محدودیت حرکتی و قفل شدن و صدا دادن مفصل لگن می‌شود.
استئونکروز یا مرگ استخوان
استئونکروز یا نکروز آواسکولار زمانی رخ می‌دهد که خونرسانی به استخوان به صورت دائمی یا موقتی متوقف شود. این امر می‌تواند منجر به نابودی استخوان لگن شود. در اثر مرگ استخوان‌ها، ابتدا غضروف‌ها سالم باقی می‌مانند. ولی با پیشرفت بیماری غضروف‌ها نیز از هم می‌پاشند و استخوان‌ها شکسته و خرد می‌شوند. در برخی موارد علت بروز این بیماری مشخص نیست.
تشخیص علل بروز درد لگن توسط پزشک
پزشکان برای تشخیص علت درد در بیمارانی که از درد لگن رنج می‌برند ابتدا آنها را به صورت فیزیکی معاینه می‌کنند تا هرگونه ضعف یا اختلال در مفاصل، ماهیچه های ران و باسن و یا تاندون‌های مفاصل لگن (تاندون بافتی پیوندی است که استخوان‌ها را به یکدیگر و یا به ماهیچه‌ها متصل می‌کند) را بررسی کنند.
همچنین ممکن است برای بررسی بیشتر از تست‌های دیگری نیز استفاده شود. این تست‌ها شامل عکس برداری از استخوان لگن و مفاصل آن با اشعه ایکس، اسکن استخوان و یا تست ام آر آی می‌شوند. بسته به تشخیص پزشک روش‌های درمانی متفاوتی استفاده می‌شود.
برای جلوگیری از لگن درد به نکات زیر توجه کنید:
- وزن خود را متعادل نگه دارید
- به طور منظم ورزش‌های کششی مانند یوگا انجام دهید
- عضلات شکم را تقویت کنید
- به صورت سالانه آزمایشات چکاپ انجام دهید
به صورت منظم ورزش کنید. البته باید توجه کنید که تمرینات ورزشی برای سن و سلامت فیزیکی شما مناسب باشد
روش‌های درمان درد لگن
پس از مشخص شدن علت درد لگن با تشخیص پزشک نوبت درمان و رفع این درد است. گاهی درد لگن ناشی از التهاب‌های جزئی و مشکلات غیر جدی است و با استفاده از داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز شده توسط پزشک رفع می‌شود. گاهی به تمرینات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و مفاصل نیاز است. در این بخش به بررسی برخی روش‌های درمان درد لگن می‌پردازیم.
تمرین‌های فیزیوتراپی و استفاده از بریس
در مواردی که علت بروز درد لگن اختلال در عملکرد ماهیچه‌ها و تاندون‌ها و یا ضعف مفاصل است، معمولا از تمرین‌های فیزیوتراپی برای رفع این مشکل استفاده می‌شود. همچنین ممکن است از بریس‌های مخصوص برای لگن و یا زانوها برای محافظت از مفاصل لگن یا کاهش فشار روی آنها استفاده شود.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن
در مواردی که درد لگن ناشی از آسیب دیدگی شدید مفاصل آن است، ممکن است برای درمان آن چاره‌ای جز عمل جراحی نباشد. عمل جراحی تعویض مفصل لگن یکی از رایج‌ترین و موفق‌ترین عمل‌های جراحی برای رفع این مشکل است. در عمل جراحی تعویض مفصل لگن مفصل آسیب دیده از بدن بیمار خارج و یک مفصل مصنوعی از جنس فلز، پلاستیک و یا سرامیک جایگزین آن می‌شود.
چه زمانی به عمل جراحی نیاز است؟
باید توجه داشت که عمل جراحی همواره باید آخرین گزینه برای درمان باشد. به خصوص عمل جراحی تعویض مفصل لگن که عملی بسیار حساس و در عین حال بسیار موفق می‌باشد و حتما میبایست توسط جراح با تجربه و با تکنیک به روز انجام شود.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن فقط زمانی لازم است که مفصل به طور جدی آسیب دیده باشد و درد لگن با روش‌های درمانی دیگر برطرف نشود.
سخن پایانی
در این مطلب با درد لگن، علل بروز آن، روش‌های پیشگیری، و درمان این مشکل آشنا شدیم و به اهمیت بررسی به موقع این مشکل توسط پزشک پی بردیم. همچنین شما می‌توانید از روش‌های درمان خانگی مانند کمپرس سرد و گرم، تمرینات ورزشی و استفاده از داروهای ساده نیز در صورت خفیف بودن درد استفاده کنید. اما این به معنی عدم ضرورت مراجعه به پزشک نیست؛ زیرا همانطور که گفتیم درد در ناحیه لگن می‌تواند ناشی از مشکلات جدی مانند آرتروز و رماتیسم باشد و در صورت عدم درمان ممکن است به عمل جراحی نیاز پیدا شود.
همواره در نظر داشته باشید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. اگر تا به حال مشکل درد در قسمت لگن نداشته‌اید، باید بدانید که این مشکل ممکن است برای همه رخ دهد؛ پس بهتر است با روش‌های مختلفی که در متن ذکر کردیم مانند ورزش کردن روزمره و جلوگیری از اضافه وزن با تغذیه مناسب احتمال بروز درد در ناحیه لگن را کاهش داد.
